خوانش هندسه پنهان در شهر تاریخی و تاثیر تحول مدرن بر آن؛ نمونه موردی: سبزه‌میدان، تهران

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
محمدرضا پورزرگر 1
حامد عابدینی 2
1 گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خاتم، تهران، ایران
چکیده
اهداف: اجزای شکل‌دهنده به فرم شهر در طول تاریخ و با توجه به مقتضیات ساکنین خویش از یک برهم‌نشینی قانونمند و کاملاً هندسی غیرمشهود پیروی می‌کرده‌اند که در ظاهر بی‌نظم خود دارای توانایی ارتباط و تعادل بین دولت، ملت و مذهب بوده است. این پژوهش به دنبال خوانش و واکاوی هندسه پنهان موجود در شکل شهر در گذشته تاریخی آن است که امکان ارتباط میان ارکان اجتماعی شهر را به‌راحتی میسر می‌نموده است.

ابزار و روش‌ها: روش این پژوهش با رویکرد کیفی از نوع تاریخی- تحلیلی است. این تحقیق با مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی به بررسی نظام پنهان در شهر تاریخی و تاثیر تحولات مدرن بر آن پرداخته و در نمونه موردی سبزه‌میدان خوانش هندسه پنهان، مبتنی بر سه رأس دولت، ملت و مذهب صورت می‌گیرد.

یافته‌ها: هندسه پنهان در شهرهای تاریخی، روح حاکم بر لایه‌های درونی شهر است و با ساختاری نظام‌مند در وجوه عملکردی و ادراکی، روابط مذهبی، سیاسی و اجتماعی ساکنین آن را تنظیم می‌کند. با ورود مدرن و تغییرات بنیادین آن، شهر تهران متحول شد و تناسبات هندسه پنهان و ارگانیک در مجموعه سبزه‌میدان تبدیل به یک هندسه اقلیدسی با خیابان‌های عمود بر هم شده و توازن آن مختل می‌شود.

نتیجه‌گیری: نظام هندسی مستتر در یک شهر بیانگر هویت و مدنیّت در آن است. هندسه منظم شهر مدرن در تقابل با اصالت درونی پهنه‌های تاریخی قرار دارد. از همین رو خوانش هندسه پنهان ساتر بر شهر تاریخی، لازمه اتخاذ رویکرد مداخله مناسب در بافت‌های تاریخی و هویتمند شهر است که به واسطه آن بتوان اصالت تاریخی آنها را بازیابی نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Daneshjoo Kh, Farmahin Farahani S. Geometry in pre-islamic Iranian architecture and its manifestation in contemporary iranian architecture. Naqshejahan. 2013;3(1):55-66. [Persian] [Link]
Kasraei MH, Nourian Y, Mahdavinejad M. Girih for domes: Analysis of three Iranian domes. Nexus Netw J. 2016;18:311-21. [Link] [DOI:10.1007/s00004-015-0282-4]
Mahdavinejad M. Wisdom of Islamic architecture: Recognition of Iranian Islamic architecture principles. HONAR‐HA‐YE‐ZIBA. 2004;19:66‐57. [Persian] [Link]
Okhovat H, Almasifar N, Bemanian MR. A research on historical and cultural buildings in Iranian vernacular architecture. ACE: Archit, City Environ. 2011;17:37-58. [Link]
Mazaherian H, Keynoosh A, Keynoosh A. Endogenous versus conventional approach to residential development in revitalize urban identity of Iranian Islamic architecture. Naqshejahan. 2017;7(1):1-12. [Persian] [Link]
Mansouri B, Hanaei Gh, Diba D, Dabbagh AM. Influence of the safavid period on social issues and public space in Esfahan (Case study: Allahverdi Khan and Khaju Bridges). Naqshejahan. 2020;10(1):1-9. [Persian] [Link]
Ahmadpour N, Pourjafar M, Mahdavinejad M, Yousefian S. The role and impact of design elements on the quality of thermal comfort in urban open spaces, Case study: Design of pedestrian way in tamghachiha pathway in the city of Kashan. J Archit Urb Plan. 2017;9(18):59-80. [Persian] [Link]
Mahdavinejad M. Education of architectural criticism. HONAR-HA-YE-ZIBA. 2005;23:69-76. [Persian] [Link]
Mahdavinejad M. Creativity and innovative educational process in architectural design. HONAR-HA-YE-ZIBA. 2005;21:57-66. [Persian] [Link]
Mohtashami N, Mahdavinejad M, Bemanian M. Contribution of city prosperity to decisions on healthy building design: A case study of Tehran. Frontiers Archit Res. 2016;5(3):319-31. [Link] [DOI:10.1016/j.foar.2016.06.001]
Haghighatbin M, Ansari M. Persian garden's symbolism during Islamic period and its relation to religious believes. Naqshejahan. 2014;4(1):47-55. [Persian] [Link]
Mahdavinejad M, Zia A, Nourouzi Larki A, Ghanavati S, Elmi N. Dilemma of green and pseudo green architecture based on LEED norms in case of developing countries. Int J Sustainable Built Environ. 2014;3(2):235-46. [Link] [DOI:10.1016/j.ijsbe.2014.06.003]
Mahdavinejad M. Dilemma of prosperity and technology in contemporary architecture of developing countries. Naqshejahan. 2014;4(2):36-46. [Persian] [Link]
Kiaei E, Baba Abbasi M. Studying the principles and rules governing the urban structure of Islamic cities in order for achieving and creation of an Islamic-Iranian utopia. Naqshejahan. 2015;5(1):59-74. [Persian] [Link]
Fallahtafti R, Mahdavinejad M. Optimisation of building shape and orientation for better energy efficient architecture. Int J Energy Sect Manag. 2015;9(4):593-618. [Link] [DOI:10.1108/IJESM-09-2014-0001]
Taban M, Pourjafar M, Bemanian M, Heidari S. Climate impact on architectural ornament analyzing the shadow of Khavoons in dezful historical context with the use of image processing. Naqshejahan. 2012;2(2):79-90. [Persian] [Link]
Bolouhari S, Barbera LL, Etessam I. Learning Traditional architecture for future energy-efficient architecture in the country; Case study: Yazd city. Naqshejahan. 2020;10(2):85-93. [Persian] [Link]
Pourzargar M, Abedini H. Explaining the components of contemporization and quality improvement of Emamzadeh Saleh's (AS) adjacent texture. Naqshejahan. 2020;10(1):63-74. [Persian] [Link]
Pourjafar M, Nazhad Ebrahimi A, Ansari M. Effective factors in structural development of Iranian historical bazaars case study: Tabriz Bazaar. J Basic Appl Sci Res. 2013;3(2):272-82. [Link]
Pourjafar M, Amini M, Varzaneh EH, Mahdavinejad M. Role of Bazaars as a unifying factor in traditional cities of Iran: The Isfahan Bazaar. Front Archit Res. 2014;3(1):10-9. [Link] [DOI:10.1016/j.foar.2013.11.001]
Diba D. Contemporary architecture of Iran. Archit Des. 2012;82(3):70-9. [Link] [DOI:10.1002/ad.1406]
Mahdavinejad M. High-performance architecture: Search for future legacy in contemporary Iranian architecture. Armanshahr Archit Urb Dev 2017;9(17):129-38. [Persian] [Link]
Mahdavinejad M. Discourse of high-performance architecture: A method to understand contemporary architecture. Hoviatshahr, 2017;11(2):59-68. [Persian] [Link]
Pourzargar MR. Regeneration and restoration of old texture with a perspective to protect the identity of housing, case study- Joybareh locality in Isfahan. Bagh-E Nazar. 2016;12(37):42-51. [Persian] [Link]
Münster S, Niebling F, Bruschke J, Barthel K, Friedrichs K, Kröber C, et al. Digital Cultural Heritage. New York: Springer; 2020. pp: 63-84. [Link] [DOI:10.1007/978-3-030-15200-0_5]
Cuneo P. History of urbanism in the Islamic world. Tizghalam Zenozi S, translator. Tehran: Urban Development and Improvement Organization; 2005. [Persian] [Link]
Rabaça A. Le corbusier, the city, and the modern utopia of dwelling. J Archit Urb. 2016;40(2):110-20. [Link] [DOI:10.3846/20297955.2016.1183529]
Haddad E. Charles jencks and the historiography of post-modernism. J Archit. 2009;14(4):493-510. [Link] [DOI:10.1080/13602360902867434]
Takmil Homayun N. Tehran: The capital. Tehran: Cultural Research Bureau; 2019. [Persian] [Link]
Hanachi P, Diba D, Mahdavinejad M. Development and conservation in Iran. HONAR-HA-YE-ZIBA. 2008;32(32):51-60. [Persian] [Link]
Shirazian R. Atlas of old Tehran. Tehran: Dastan; 2015. [Persian] [Link]
Behzadfar M. The identity of city, case study: Tehran. Tehran: Shahre Tehran; 2013. [Persian] [Link]
Hooshman Shaban Abadei F, Valibeig N, Behzadfar M, Faizi M. Representation of Tehran arg square based on descriptive and visual documents. J Res Islamic Archit. 2020;7(3):39-54. [Persian] [Link]
Hourshid Sh. The Excavation at Arg Square. Tehran. J Athar. 2014;34(63):101-16. [Persian] [Link]
Behzadi MR. Tehran which exists. Tehran: Rowzaneh; 2018. [Persian] [Link]
Flandin ON. Travel to Iran. Agahi A, translator. Isfahan: Naghsh-E-Mana; 2014. [Persian] [Link]
Mahdavinejad MJ. Contemporary identical indices of greater city of Tehran. Tehran: Tehran City Beautification Organization; 2014. [Persian] [Link]