بررسی جایگاه گنبد در الگوهای کالبدی مساجد معاصر

نویسندگان
1 استاد گروه آموزشی معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس (نویسنده مسئول)
2 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
در صدر اسلام، نقش کالبدی مساجد اهمیت زیادی نداشت، لیکن با گذشت زمان مسجد توانست از منظر کالبدی نیز به عنوان یک عنصر تأثیرگذار در شهرهای اسلامی عمل کند. تأثیر کالبدی مساجد به مرور به گونه ای خاص و پراهمیت شد که در مقاطعی از تاریخ، مسجد به شهر اسلامی هویت می بخشید و به محیط شهری معنا می داد و موجب خوانایی و جهت دهی آن می شد. در نگاه به آنچه از فرم مسجد به ذهن می آید، گنبد جایگاه ویژه ای به خود اختصاص می دهد. با توجه به الگوهای مختلف در طراحی کالبد مساجد نوین دیدگاه های مختلفی نیز در مورد حضور و یا عدم حضور گنبد در فرم کالبدی مساجد وجود دارد. در این مقاله ضمن ریشه یابی ورود گنبد در فرم مساجد و روند تکامل و تثبیت آن در مسجد سعی در شناسایی الگوهای طراحی فرم مسجد از لحاظ دیدگاه شان نسبت به گنبد داریم و به تحلیل فرم کالبدی نمونه هایی از مساجد معاصر شهر تهران از لحاظ کیفیت استفاده شان از گنبد پرداخته ایم. در پژوهش حاضر روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و نمونه موردی است. با بررسی نمونه ها این نتیجه حاصل شد که مساجد با کالبدی سنت گرا همواره از گنبد استفاده می کنند و اکثراً از فرم و روش قدیم سنتی بهره می جویند، حال آنکه معماران نوگرا سعی در ایجاد مساجد بدون گنبد و یا گنبد با فرم های جدید و مصالح جدید دارند. به طور کلی باید دقت داشت که اصولاً در معماری، توجه به موضوع و درک عمقی آن، نخستین شرط الزامی اصالت و صحت طراحی است. عدم تعمق خاص و کشاف در موضوع و اصالت ندادن به آن، به نفی بصیرت و عمق گرایی در معماری منتهی می شود. اطلاع اجماعی و متکی بر عادات بدون بازنگری و رجوع به مفاهیم، در تمام انواع معماری به ویژه مسجد، اشتباهی فاحش است.

کلیدواژه‌ها


 BaniMasoud, A. (2008) West arcitecture Origins and Implications, HONAR-e-MEMARI-E-GHARN, Tehran.
 Falahat, M. (2005) "The effect of body design in sense of place in the mosque," HONAR HAYE-ZIBA,
22, 35-42.
 Hakim, N. (2011) "Mosque arcitecture 7th century up to now," MEMAR, 71.
 Hoseini, B. (1999) "The nature of the system (elements of the mosque)," First conference of mosque arcitecture
past present future, (pp. 116-133).
 Hoseini, S., & SaidiMehr, M. (2010). "SINAVI Aristotelian essentialist and contemporary essentialist,
" HEKMAT-E-SINAVI (MESHKATONNUR), 43.
 Kiani, M. (1999) "Mosque unique identity," First conference of mosque arcitecture future horizone,
(pp. 470-471).
 Kiani, M. Y. (2000) Art history of the Iranian architecture in islamic time, Samt, Tehran.
 Mahdavinejad, M.; Bemanian, M. & Khaksar, N. (2010) "ARCHITECTURE AND IDENTITY-EXPLANATION
OF THE MEANING OF IDENTITY IN PRE-MODERN, MODERN AND POST- MODERN ERAS," HOVIATESHAHR,
7, 113-122.
 Melvin, J. (2007) Isms in arcitecture, Trans. M. AfsharShafai, FADAK ISATIS, Tehran.
 MohammahHejazi, M. (2000) "Symbolism in mosque arcitecture," Second conference of mosque arcitecture
future horizone, p. 232.
 Molayi, M. & Purmohammadi Gazestani, F. (2010) "Quality study of innovation in design elements of the
Ghadir mosque in Tehran," MAH-Honar book, 100-105.
 Pashayikamali, F. & Kahnamui, N. (2000) "Islam and mosque arcitecture," Second conference of mosque
arcitect future horizone, pp. 107-117. Pourjafar, M., & Azad, M. (2000) "Influence of ancient iranian CHARTAGHI in mosque arcitecture and its continuous
in neighbor counties mosque arcitecture," Second conference of mosque arcitecture future horizone,
p. 157.
 Tafakkor, M., & AliAbadi, M. (2011) "The effect of the ideas and intellectual foundation of modern physical
models of new mosques," Second conference of islamic arcitecture and urbanisem.
 Tavakkoli, S., & Javadzade, M. (2000) "Glory of simplicity," Second conference of mosque arcitecture future
horizon, p. 175.
 Varesi, H. (2008) "Quality of islamic city," First conference of ideal islamic city, pp. 475-491, Isfahan University,
Isfahan.
 Zomorshidi, H. (2009) Mosque in iran architecture, ZAMAN, Tehran.