گونه‌شناسی بافت‌های شهری بر اساس شاخص‌های موثر بر تهویه هوا. نمونه مطالعاتی: منطقه 1 تهران

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده شهرسازی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 استاد، دانشکده شهرسازی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
اهداف: گونه‌شناسی مناسب بافت های شهری بر اساس شاخص‌های مورفولوژیک مؤثر بر تهویه، می‌تواند در تبیین عملکرد تهویه هوا در این بافت‌ها نقش مؤثری ایفا کند. بااین‌حال، مطالعات پیشین در این زمینه عمدتاً از جامعیت لازم برخوردار نبوده و با ترکیب چند شاخص، تعداد محدودی گونه‌ ناهمگون معرفی کرده‌اند. مقاله حاضر با هدف پر کردن این خلأ، به شناسایی نظام‌مند گونه‌های مختلف بافت بر اساس شاخص‌های مؤثر بر تهویه هوا می‌پردازد.

روش‌ها: پژوهش حاضر از نوع کمّی است و داده‌های آن از نقشه‌ها و منابع ماهواره‌ای موجود گردآوری شده‌اند. با استخراج شاخص‌های کلیدی از ادبیات تخصصی تهویه شهری و با در نظر گرفتن محدودیت‌های دسترسی به داده‌های کالبدی، تعداد ۱۰ شاخص انتخاب شد. سپس با بهره‌گیری از روش «امضاهای فضایی» و در نظر گرفتن میانگین ویژگی‌های همسایگی، خوشه‌بندی با روش K-Means صورت گرفت.

یافته ها: مقایسه نتایج خوشه‌بندی با تعداد متفاوت خوشه‌ها نشان داد که انتخاب ۸ خوشه، تعادلی مناسب میان کلی‌نگری و دقت جزئیات فراهم می‌کند. گونه‌های به‌دست‌آمده، تنوع مناسبی از انواع بافت‌های شهری را پوشش می‌دهند و از حذف یا نادیده‌گرفتن الگوهای مهم جلوگیری می‌شود.

نتیجه‌گیری: روش «امضاهای فضایی» در این پژوهش نشان داد که می‌تواند ابزاری مؤثر و نظام‌مند برای گونه‌شناسی بافت‌های شهری بر اساس شاخص‌های مؤثر بر تهویه هوا باشد. این رویکرد با ترکیب شاخص‌های کلیدی مورفولوژیک و لحاظ‌کردن میانگین ویژگی‌های همسایگی، امکان شناسایی گونه‌هایی از بافت شهری را فراهم می‌آورد که هم از نظر تنوع ساختاری و هم از نظر قابلیت تهویه، و در توجه به جزئیات، دقت مناسبی دارد و می‌تواند در حوزه تهویه شهری مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


طاهری پریا، رسول زاده مریم. فراتحلیل کاربردهای هوش مصنوعی در معماری داخلی: فصل تازه ای برای ساختمان سالم. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛ ۱۴(۲):۱۳۹-۱۵۸. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-76756-fa.html
معتضدیان فهیمه، مهدوی نژاد محمدجواد. گونه شناسی انواع و مشخصات فنی رف های نوری. معماری و شهرسازی آرمان شهر1394، 8 (دومین ویژه نامه نورپردازی): 91-103. https://www.armanshahrjournal.com/article_39343.html?lang=fa
مهدوی‌نژاد محمد‌جواد، طاهباز منصوره، دولت‌آبادی مهناز. بهینه‌سازی تناسبات و نحوه استفاده از رف نور در معماری کلاس‌های آموزشی. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 1395; 21(2): 81-92.  https://doi.org/10.22059/jfaup.2016.60164
روشن محسن، سعادت فرزین. بررسی تجربی عملکرد سیستم طاقچه نوری برای بهبود کیفیت نور طبیعی در فضای داخلی ساختمان در گیلان. انرژی های تجدید پذیر و نو،1399؛7(2 ):46-57. https://www.jrenew.ir/article_105851.html
مسعود شادان، زمانی زهرا. مروری بر انواع طاقچه های نوری تلفیقی، نخستین کنفرانس ملی و بین المللی معماری، فناوری های نوین و مدیریت ساخت،تهران،1402. https://civilica.com/doc/1877100
شفوی مقدم، نسترن، زمردیان، زهرا سادات، تحصیلدوست، محمد. کارآیی شاخص‌های نور روز در تخمین روشنایی کافی در فضا بر اساس ارزیابی کاربران نمونه موردی: فضاهای آموزشی دانشکده‌های معماری شهر تهران.. صفه، 1398; 29(3): 37-56. https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100480.html
شفوی مقدم، نسترن، تحصیلدوست، محمد، زمردیان، زهرا. بررسی کارایی شاخص‌های نور روز در ارزیابی کیفیت آسایش بصری کاربران (مطالعۀ موردی: فضاهای آموزشی دانشکده‌های معماری شهر تهران) (علمی پژوهشی) مطالعات معماری ایران. 1400؛8 (16). https://jias.kashanu.ac.ir/article_111835.html
محمدی، فیروزه، مفیدی شمیرانی، سید مجید، طاهباز، منصوره. بررسی و تحلیل کارایی شاخص‌های پویای ارزیابی عملکرد نور روز (کفایت نور روز و روشنایی مفید نور روز) از طریق تحلیل حساسیت، مورد مطالعاتی: کلاس درس ابتدایی در تهران. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 1399; 13(31): 145-156. https://www.armanshahrjournal.com/article_113264.html
فدایی اردستانی، محمدعلی، ناصری مبارکی، حیدر، آیت‌اللهی، محمدرضا، زمردیان، زهراسادات. ارزیابی نور روز و خیرگی در کلاس‌های درس با استفاده از شاخص‌های پویا مطالعة موردی: دانشکدة معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتیصفه، 1397; 28(4): 25-40.. https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100759.html
مفیدی شمیرانی، سید مجید، پورناصری، شهناز. مدل‌یابی میزان و نحوه‌ تأثیر متغیرهای کالبدی پنجره بر بهره‌گیری مناسب از نورِ روز در کلاس‌های مدارس راهنمایی تهران. فناوری آموزش، 1390; 5(4): 241-256. https://jte.sru.ac.ir/article_228.html
زندیه مهدی، مهدوی نژاد محمدجواد. پساکرونا: درس هایی از تاثیر کووید ۱۹ بر حضور سالمندان در فضاهای باز جمعی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛۱۲ (۴) :۱-۲۱. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-63454-fa.html
منصوری رضا، افراسیابیان شقایق‌. بازخوانی میراث معاصر تهران و الگویابی برای هویت شهری در معماری و شهرسازی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳ (۴): ۱۴۷-۱۸۰. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-73872-fa.html
دانشمندی محسن، تیزقلم زنوزی سعید، میرشاهزاده شروین. بررسی و تحلیل وضعیت معاصرسازی بناهای معاصر (۱۳۲۰ الی ۱۳۴۵) در کلانشهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴ (۱): ۹۰-۱۰۸. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-71071-fa.html
نوری الهام. فضاهای مفصلی، راهکاری در پایداری معماری. نشریه علمی اندیشه معماری. 1400؛5(9): 120-134. https://at.journals.ikiu.ac.ir/article_2014.html 
فردپور سارا، مهدوی نژاد محمدجواد، دولتآبادی فریبرز. معاصرسازی مفهوم اصالت معنایی در معماری نمای شهری تهران (مطالعه موردی: نماهای دوره پهلوی اول و دوم). هویت شهر. 1401؛2 (16): 5-16. https://sanad.iau.ir/journal/hoviatshahr/Article/17740?jid=17740
پورزرگر محمدرضا، عابدینی حامد. تبیین مولفه‌های معاصرسازی و ارتقای کیفی بافت هم‌جوار امامزاده صالح(ع). نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۹؛۱۰ (۱) :۶۳ -۷۴. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-41168-fa.html
پورزرگر محمدرضا، عابدینی حامد. خوانش هندسه پنهان در شهر تاریخی و تاثیر تحول مدرن بر آن؛نمونه موردی: سبزه‌میدان، تهران. نقش جهان مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۹؛۱۰ (۳) :۲۳۱-۲۳۸. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-43327-fa.html
پورزرگر محمدرضا، عابدینی حامد، اعتمادی سید علی. نقش‌آفرینی مؤلفۀ «خیابان» بر روند‌ تجد‌د‌گرایی و توسعۀ تهران نمونه مورد‌ی خیابان لاله‌زار. باغ نظر. 1399؛17(91): 5-16.  https://www.bagh-sj.com/article_118623.html
 کارگر ساراسادات، محمودی زرندی مهناز، خاک زند مهدی. بررسی تأثیر مؤلفه های کاربردی مؤثر در طراحی پنجره کلاس های دروس عملی با تاکید بر استفاده بهینه از بازتابش نور روز در تهران. هویت شهر1400.؛15(47 ):73-88. https://journals.srbiau.ac.ir/article_15863.html