شناسایی نو‌ایده‌های طراحی انعطاف‌پذیر موثر در مسکن استطاعت‌پذیر با استفاده از روش طراحی پژوهی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
2 استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
3 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
10.48311/bsnt.2025.74999.0
چکیده
اهداف: تأمین مسکن قابل‌استطاعت برای گروه‌های اجتماعی از مهم‌ترین چالش‌های جامعه محسوب می‌شود. رویکرد انعطاف‌پذیری با راهکارهای متنوع می‌تواند سبب استطاعت‌پذیری مسکن گردد. این پژوهش با استفاده از روش طراحی‌پژوهی شکل‌گرفته، لذا هدف این پژوهش شناسایی موثرترین نوایده‌های‌طراحی انعطاف‌پذیر در مسکن استطاعت‌پذیر می‌باشد.

روش ها: روش این پژوهش ترکیبی می‌باشد. ابتدا مؤلفه‌های طراحی مسکن انعطاف‌پذیر و استطاعت‌پذیر با روش توصیفی استخراج و ارتباط بین این دو دسته مؤلفه، در قالب جدول هدف-محتوا به‌عنوان چهارچوب‌نظری پژوهش برقرار‌شد. سپس با‌استفاده از روش «پژوهش از طریق طراحی»، ۱۲ نمونه‌مطالعاتی مسکن استطاعت‌پذیر با تأکید بر انعطاف‌پذیری، بر مبنای چهارچوب‌نظری تحلیل‌شد و 30 خردایده‌‌طراحی از این نمونه‌ها استخراج و دسته‌بندی شد.

یافته‌ها: پرتکرارترین خرد‌ایده‌های‌طراحی در نمونه‌ها عبارتند از: طراحی مدولار و ساختار باز در دسته سیستم ساختاری، اتصال خشک قطعات پیش‌ساخته و امکان تغییر و تعمیر قطعات در دسته استفاده از اتصالات خشک. سپس متناسب با بستر طراحی، تعدادی خردایده انتخاب و با ترکیب و ارتقای آن‌ها، نوایده‌های‌طراحی شکل گرفتند.

نتیجه‌گیری: نوایده‌های‌طراحی مستخرج ارزیابی شدند تا مشخص شود کدام می‌توانند کارآمدتر عمل کنند .نتایج نشان می‌دهد که نوایده‌های‌طراحی از نظر فراوانی اثرگذاری بر مؤلفه‌های مسکن استطاعت‌پذیر به‌ترتیب شامل: «اتصال مدول‌ها در راستای تولید انواع واحد مسکونی تفکیک‌پذیر و توسعه‌پذیر با ماژول‌های تکرارشونده و پاسخگو به نیازهای اجتماعی»، «پیکربندی متنوع در زمین‌های متنوع شهری برای دستیابی به حداکثر استفاده و آدرس‌پذیر بودن فضا»، «مدول پایه مشتمل بر فضاهای ثابت و متحرک جهت استفاده از تنوع لازم و تأمین بعد نیازهای غیرمادی» و «ساختار مدولار پیش‌ساخته تلفیقی با سیرکولاسیون عمودی با احجام ساده و هماهنگ با محیط‌زیست» می‌باشد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدنژاد کریمی مجید، آصفی مازیار، حقپرست فرزین. الگوی سازه ای و حرکتی سقف های باز و بسته شونده منحنی شکل توسط میله های متحرک. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۵؛۶(۳):۳۷-۲۷. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-6191-fa.html
افشین مهر وحید، عارف فهیمه، شانه ساز مرضیه. تحلیل عددی نماهای دوپوسته برای فصل تابستان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۴؛۵(۲):۸۵-۷۷. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-10843-fa.html
انصاری منش مریم، نصرالهی نازنین. تعیین محدوده آسایش حرارتی ساکنان به منظور بهینه‌سازی کیفیت محیط داخل در ساختمان‌های اداری کرمانشاه. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۳؛۴(۲):۲۱-۱۱. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-29326-fa.html
بادامچی زاده پریناز، سعادت جو پریا، احمدلوی داراب مجید، کاظمیان مهیار. ارزیابی عملکرد پوشش گیاهی در برقراری آسایش باد شهری؛ نمونه موردی: پیاده‌راه خیابان امام تبریز. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛ ۱۲(۴):۱۱۵-۹۶. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-64738-fa.html
بلوهری ساقی، باربرا لوچو ولریو، اعتصام ایرج. آموزه‌هایی از معماری سنتی برای آینده معماری انرژی کارا در کشور؛ مطالعه موردی: شهر یزد. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۹؛۱۰(۲):۸۵-۹۳. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-39832-fa.html
تابان محسن، پورجعفر محمدرضا، بمانیان محمدرضا، حیدری شاهین. تأثیر اقلیم بر شکل تزیینات معماری با تکیه بر تحلیل میزان سایه اندازی خوون چینی های آجری بافت تاریخی دزفول. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۱؛۲(۲):۹۰-۷۹. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-404-fa.html&sw=
ثقفی محمدجواد، توسلی ناهید. بررسی تاثیرِ لایه هوایِ تهویه شده در نماهای نوین با درزِ باز بر عملکرد حرارتی ساختمان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۵؛۶(۳):۱۴-۵. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-7429-fa.html
ثقفی محمدجواد، فخاری مریم. بررسـی تاثیر دودکش خورشیدی بر تهویه ساختمان در اقلیم‌های مختلف ایران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۱؛۲(۲) :۵۴-۴۳. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-11563-fa.html
جلیلی صدرآباد سمانه، بلبلی شیوا. بررسی جایگاه مصالح در نمای شهری با استفاده از رویکرد توسعه پایدار شهری. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۶؛ ۷ (۲) :۴۹-۵۷. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-11018-fa.html
جوکار رضا، ملکی مرتضی. بررسی تاثیر طراحی پارامتریک پوسته ورونئی در بهبود بهره وری نور روز در ساختمان اداری در شهر شیراز. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛۱۲(۴):۱۴۱-۱۱۶. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-65524-fa.html
حبیب فرح، برزگر زهرا، چشمه قصابانی مریم. رتبه بندی پارامترهای موثر بر مصرف انرژی ساختمان با کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۳؛۴(۲):۵۳-۴۷. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-9152-fa.html
حیدرزاده سیما، مهدوی نژاد محمدجواد، حبیب فرح. الهام گرفتن از اسفنج برای بهره‌گیری در ساختمان پُربازده. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳(۳): ۸۶-۱۰۱. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-69443-fa.html
حیدری شاهین، حناچی پیروز، تیمورتاش سارا. تغییر کاربری تطبیقی میراث صنعتی، رویکردی براساس بازیافت انرژی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۸؛۹(۱):۵۳-۴۵. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-27539-fa.html
حیدری شاهین، محمدکاری بهروز، عسکری انارکی احمد. تلفیق گردآور خورشیدی حرارتی با نمای ساختمان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۴؛۵(۲):۴۱-۳۱. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-4565-fa.html
خاتمی سیدمهدی. واکاوی چالش های هویت نماهای ساختمانی و نقش گروه‌های موثر در شکل‌گیری آن در شهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱; ۱۲(۳):۷۸-۶۳. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-59751-fa.html
خالقی فاطمه، علیزاده شبیر، عزیزی مجتبی. تلفیق مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به منظور توسعه شهر هوشمند. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛ ۱۲(۲): ۷۳-۴۶. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-57444-fa.html
خیامی سیما، دانشجو خسرو. تاثیر نمای دو پوسته متحرک در بهره وری مصرف انرژی در ساختمان اداری خیام مشهد. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛ ۱۲(۲): ۱۳۷-۱۱۰. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-60810-fa.html
ذوالفقاری طهرانی مهدیه، مهدوی‌نژاد محمدجواد، انصاری مجتبی، منصوری بهروز. شاخص های موثر در بازتعریف معماری ایرانی به عنوان معماری زیست سازگار و دوستدار طبیعت. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۲):۱-۲۰.  https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-72457-fa.html
ذوالفقاری فر عاطفه، یزدانفر سید عباس، صحراگرد منفرد ندا سادات. ارزیابی عوامل موثر در طراحی خانه های کوچک مقیاس انعطاف پذیر با تاکید بر فناوری های نوین ساختمانی؛ نمونه موردی: منطقه ۱۰ اصفهان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛ ۱۳(۳): ۱-۲۹. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-64064-fa.html
رسول زاده مریم، مشاری محمد. اولویت شناسی در برنامه ریزی شهر سالم: تعامل شیمی نوین و رایانش مصالح سبز. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۰؛۱۱(۱):۹۴-۱۰۵. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-49429-fa.html
رسول زاده مریم، مشاری محمد. رویکرد طراحی مبنا سلامت ساکنان در تعامل انتخاب مصالح ساختمانی و محیط زیست سالم. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳(۳):۱۲۹-۱۵۰. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-73856-fa.html
رضادوست دزفولی راضیه، تابان محسن، بزاززاده حسن. بررسی تهویه آپارتمان‌های اقلیم گرم و نیمه مرطوب. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳(۲):۸۵-۱۰۳. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-67755-fa.html
رضازاده پیله داربنی نرگس، حیدری شاهین، سلطان‌زاده حسین. بررسی رفتارهای سازگارانه حرارتی ساکنان واحدهای مسکونی ویلایی و آپارتمانی شهر رشت در فصل سرد سال. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛ ۱۲(۴):۹۵-۷۰. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-64929-fa.html
رضایی جهرمی پگاه، برک پور ناصر. ارزیابی کارایی انرژی در مقیاس شهری در مقایسه دو روش لید و تریس نمونه مطالعاتی: محله ظهیرآباد شهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۵; ۶ (۱) :۱۸-۳۰. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-1225-fa.html
رمضانی مسعود، یزدانفر سیدعباس، صحراگرد منفرد ندا سادات. ارزیابی مولفه های کیفیت فضای نیمه باز در آثار معماری مسکونی معاصر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛ ۱۴(۴): ۱-۲۴. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-74694-fa.html
رونق احسان، دانشمندی محسن. بازطراحی روش شناختی فرآیند طراحی معماری دیجیتال با تاکید بر کاربردهای هوش مصنوعی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۴؛ ۱۵(۱):۲۷-۳۶. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-78411-fa.html
زندیه مهدی، محمودزاده کنی ایرج، حصاری پدرام. مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM)؛ مدلی در جهت بهبود فرآیند طراحی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۶؛۷(۲):۷۸-۷۱. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-9825-fa.html
سعادت جو پریا، سلیقه الهام. نقش الگوی چیدمان بلوک های مجتمع مسکونی بر جریان باد فضای باز و نور روز دریافتی ساختمان ها؛ نمونه موردی: مجتمع های مسکونی شهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۰؛۱۱(۳):۹۲-۶۷. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-50471-fa.html
شمس غزاله، رسول زاده مریم. شیمی ساختمان: رویکردی زیست محیطی به ساختمان سالم و سلامت ساکنان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛۱۲(۴):۶۹-۵۱. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-65610-fa.html
شمس غزاله، مشاری محمد. سلامت و پساپاندمی: فیلتر هوا از طریق پوسته‌ های ساختمان به عنوان غشاهای زیستی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۰؛۱۱(۴):۵۹-۴۴. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-57478-fa.html
طاهری پریا، رسول زاده مریم. فراتحلیل کاربردهای هوش مصنوعی در معماری داخلی: فصل تازه ای برای ساختمان سالم. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛ ۱۴(۲):۱۳۹-۱۵۸. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-76756-fa.html
طاهری پریا، رسول زاده مریم. نقش سامانه‌های عامل‌محور در بهبود کارایی ابزارهای هوش مصنوعی در معماری داخلی با تاکید بر مفهوم ساختمان سالم. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۴؛ ۱۵(۲):۱۷-۳۶. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-80126-fa.html
طهموری علی، منصوری بهروز، عزیزی شادی. وجوه تاثیرگذار فناوری نوین در شکل‌گیری نمای ساختمان های آیکونیک معاصر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱):۴۸-۶۵. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-70097-fa.html
طهموری علی، منصوری بهروز، عزیزی شادی. وجه نمادین فناوری در تولید میراث معماری معاصر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی ۱۴۰۱؛ ۱۲(۳):۴۱-۲۲. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-61722-fa.html
قاسم‌زاده مجید، آلیو فغان، حسن‌آوا آیبنیس. مسیر جاده ابریشم نمودی از معماری سبز "پایداری و مقابله با تغییرات اقلیمی در معماری و شهرسازی مناطق گردشگری". نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۷؛۸(۱):۶۹-۵۷. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-15880-fa.html
قنبران عبدالحمید، حسین پور محمد امین. بررسی عوامل مؤثر در بهره وری انرژی در فضاهای آموزشی در اقلیم شهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۵؛ ۶(۳):۶۲-۵۱. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-2728-fa.html
محمودی محمدمهدی، نیوی سحر. روند توسعه فناوری اقلیمی با رویکرد توسعه پایدار. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۰؛۱(۱):۵۲-۳۵. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-8373-fa.html
نوروزیان نرگس. الگوی بومی سازی شده برای ارزیابی کارایی انرژی در ساختمان های شهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۵؛۶(۳):۷۴-۶۳. http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-12206-fa.html
نهری زهرا، معتمدمنش مهدی. نگاهی نو به افزایش کیفیت پروژه‌های دولتی در ایران با استفاده از فناوری‌های نوین. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۲):۴۱-۵۶. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-74129-fa.html
نیکزاد امیرمحسن، ملک نیلوفر، غفاری عباس. ارزیابی شرایط متغیرهای موثر بر آسایش بصری نوری در فضاهای آموزشی دانشگاه صنعتی شاهرود. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۹؛ ۱۰(۳):۱۷۳-۱۸۲. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-42541-fa.html

  • تاریخ دریافت 17 مرداد 1404
  • تاریخ بازنگری 11 آبان 1404
  • تاریخ پذیرش 12 آبان 1404