بررسی تطبیقی کاربرد نماد و نشانه در آثار معماری دوره‎ های صفوی و معاصر ایران

نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس
2 دانشجو/ دانشگاه تربیت مدرس
3 ----
چکیده
گرایش به کاربرد نماد ، نشانه و رمز همواره با نوع بشر همراه بوده است. دیرپا ترین آنها را در آثار انسان‎های نخستین که به دلایل تکنیکی بیشتر در قالب نقاشی‎های دیواری است دیده‎ایم و در جامعه‎ی امروزی دیگر کمتر بستری را می‎توان یافت که در آن نشانی از نمادها و نشانه ها نباشد زیرا که نماد و نشانه برای بروز و ظهور، بستری جز ذهن خلاق خالق خود نمی طلبد، . اما نشانه نیز به عنوان یکی از اقسام رابطه، برای برقراری ارتباط نیازمند جامعه‎ای پویا ست که طرف دوم این ارتباط‎اند. میزان کاربرد نماد و نشانه در جایگاه‎های مختلف و گستردگی و تنوع اقسام آن از جمله مواردی است که همواره بر پیچیدگی کشف معنای حقیقی آن افزوده است. و این شناخت نادرست همواره تگنای این ارتباط بوده است. مقاله در پاسخ به دو سوال نماد و نشانه چیست و جایگاه کاربرد آنها در معماری کجا ست؟و تفاوت کاربرد نماد و نشانه در دوره های صفوی و معاصر در چیست؟سعی بر آن دارد تا با اشاره به انواع نشانه و ارائه‎ی دسته بندی از جایگاه‎های کاربرد نماد و نشانه در آثار معماری، به بررسی تطبیقی آثار دو دوره‎ی معماری ایران بپردازد. در این راستا با استفاده از ترکیب روش‎های تحقیق استدلال منطقی و تفسیری- تاریخی به بحث پیرامون انواع نشانه، جایگاه‎های کاربرد آن در معماری و تحقیق در نمونه‎های موردی پرداخته شده است. در انتها با مقایسه‎ی دو دوره‎ی صفوی و معاصر به بررسی تفاوت‎ها و شباهت‎ها و روند کاربرد نماد و نشانه در بستر معماری خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها


● اردلان،نادر و بختیاری،لاله) 1380 (. حس وح د ت: س نت عرف ان ی در م ع ماری ای ران ی،ترجمه حمید شاهرخ، نوبت چاپ،اصفهان: نشر خاک.
● انصاری، مجتبی. نژاد ابراهیمی، احد) 1389 (. هندسه و تناسبات در معماری دوره ترکمانان قویونلو مسجد کبود )فیرزوه جهان اسلام(، کتاب ماه علوم و فنون ماه،
سال چهارم )پیاپی 129 (، 45 - 35
● بانی مسعود، امیر) 1390 (. معماری معاصر ایران )در تکاپوی سنت و مدرنیته(، چاپ چهارم، تهران: هنر معماری قرن
● برود بنت، جفری. طهوری، نیر ) 1379 (. راهنمایی ساده در باب نظریه ی نشان هها در معماری، فصلنامه ی ما، شماره ی 3و 4، ) 1(، 137 - 120 .
● پیرنیا، محمد کریم. معماریان، غلامحسین) 1387 (. معماری ایرانی، چاپ اول، تهران: سروش دانش.
● حقیقت بین، مهدی) 1387 (. نگاه ىبر ک تاب « هنر اسلامی، زبان و بیان » بررسی خصوصیات هنر اسلامی و نمادگرایی آن از دیدگاه بورکهارت، کتاب ماه
هنر، شماره ی 119 ، ) 5(، 37 - 30 .
● سجودی، فرزان ) 1384 (. کدام نشانه؟ کدام نشانه شناسی؟، فصل نامه ی خیال، شماره ی 13 ، ) 1(، - 126 137 .
● شاهچراغی، غزاله) 1389 (. پارادایم های پردیس درآمدی بر باز شناسی و بازآفرینی باغ ایرانی، چاپ اول، تهران: جهاد دانشگاهی، واحد تهرانین.
● شاهین، شهناز ) 1383 (. بررسی نماد رنگ در تئاتر و ادبیات و در آیین ملت ها، هنرهای زیبا، شماره 18 ،صص 108 - 99 .
● صفوی، کورش ) 1381 (. درک نشانه، فصل نامه ی خیال، شماره ی 4، ) 4(، 59 - 48 .
● قیومی، مهرداد) 1384 (. رمز و بنا و آیین، فصل نامه ی خیال، شماره ی 13 ، ) 1(، 69 - 36 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد) 1383 (. حکمت معماری اسلامی جستجو در ژرف ساخته های معنوی معماری اسلامی ایران، هنرهای زیبا، شماره ی 19 ، ) 3(، 66 - 57 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد و محمد مشایخی ) 1389 (. بایسته های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی - اجتماعی، آرمانشهر، شماره 5، پاییز و زمستان
1389 ، صص 78 - 65 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد، محمدرضا بمانیان و ندا خاکسار ) 1389 (. هویت معماری، تبین معنای هویت در دوره های پیشامدرن، مدرن و فرامدرن، هویت شهر،
شماره پاییز و زمستان 1389 ، صص 122 - 113 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد ) 1381 (. هنر اسلامی، در چالش با مفاهیم معاصر و اف قهای جدید، هنرهای زیبا، شماره 12 ، صص 32 - 23 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد ) 1384 . آموزش نقد معماری؛ تقویت خلاقیت دانشجویان برای تحلیل همه جانبه آثار معماری، هنرهای زیبا، شماره 23 ، صص 76 - 69 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد و نوشین ناگهانی ) 1390 (. تجلی مفهوم حرکت در معماری معاصر ایران، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال اول، شماره 3، صص 34 - 21 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد، محمدرضا بمانیان و معصومه مولایی ) 1390 (. فرآیند طراحی زمینه گرا - تجربه معماری 89 - 1388 ، نقش جهان، پاییز و زمستان 1390 ،
1 ) 1(، صص 34 - 21 .
● مهدوی نژاد، محمدجواد، مهدی حمزه نژاد و مهتاب کامیاب ) 1391 (. اصول طراحی و ساخت مصلی مبتنی بر فرهنگ اسلامی در معماری معاصر ایران، مطالعات
شهر ایرانی اسلامی، پاییز 1391 ، 3 ) 9(، صص 47 - 37 .
● نقی زاده، محمد) 1383 / آ(. کعبه تجلی و تفسیر زیبایی هستی. هنرهای زیبا، شماره 17 ، ) 1(، 18 - 5
● نقی زاده، محمد) 1383 / ب(. معنای نشانه ها: جان جلوه های هنری، فصل نامه ی خیال، شماره ی 12 ،) 4(، 31 - 4
● گروت، لیندا. وانگ، دیوید) 1384 (. روش های تحقیق در معماری، ترجمه علیرضا عینی فر، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
● طهوری، نیر) 1380 (. بررسی نشانه شناسانه ی آثار یک معمار معاصر ایرانی، فصل نامه ی ما، شماره ی 5، ) 2(، 143 - 128
● وزیرنیا، سیما ) 1381 (. جایگاه نماد در نظام اندیشه ی یونگ، فصل نامه ی خیال، شماره ی 4، ) 4(، 71 - 60
● سامی، علی) 1363 (. شیراز شهر جاویدان، نوبت چاپ، شیراز: نوید شیراز.
● حسینی فسائی، حسن ) 1382 (. فارسنامۀ ناصری. به تصحیح منصور رستگار فسائی، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
● سایت دانشنامه ی تاریخ معماری ایران شهر www