تأثیر متقابل موسیقی مذهبی و معماری عصر قاجار در تحول فضاهای جمعی اسلامی)نمونه موردی: تکیه دولت تهران(

نویسندگان
1 استادیار دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران )نویسنده مسئول(
2 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
چکیده
فضاهای جمعی شهرهای ایران پس از اسلام، تحت تأثیر آموز هها و فرامین این دین مبین شکل گرفته است. کیفیت و کارکرد همراه با عوامل کالبدی به کار رفته در شهرها منجر به ایجاد فضاهای جمعی و افزایش حضور مردم در این فضاها گردیده است. در دوره قاجار با شروع حکومت ناصرالدین شاه و روابط اقتصادی و فرهنگی ایران با کشورهای اروپایی و تحولاتی چون سفر شاهان قاجار به اروپا، اعزام دانشجویان به خارج از کشور و تأسیس دارالفنون، زمینه تأثیرپذیری ایران از فرهنگ غربی فراهم آمد. ناصرالدین شاه که در مسافرت هایش به اروپا با تئاترها و سال نهای نمایش آنجا آشنا شده و چنین نمای شهایی مورد پسندش واقع شده بود، دستور به ساخت مکانی داد که نمای شهای بزرگ در آن برگزار شود، این مکان بعدها به تکیه دولت معروف گشت که باشکوه ترین تعزی هها در آن برگزار می شد. شاهزادگان و بزرگان و اشراف دولت هم به پیروی از شاه، هر یک مجالس تعزیه خوانی به راه انداختند. رفته رفته در هر محله و گذر بزرگ تهران تکیه هایی ساخته شد که مخارج آن را ساکنان هر محل فراهم م یکردند. این آغازی بود بر ایجاد بناهایی برای جا دادن تعداد افراد زیادی که به منظور تماشای تعزیه و برپایی عزاداری گرد هم جمع می آمدند. چرا که پیش از آن رسم نبود نمایش و موسیقی را برای توده مردم عرضه کنند و موسیقی تنها در مجالس خلوت اهل فن مطرح می شد. در این مقاله با روش توصیفی-تاریخی، ابتدا به بررسی موسیقی عصر قاجار و نیازی که در آن دوره برای ایجاد فضاهای جمعی پدید آمد پرداخته شده است؛ سپس پاسخ هایی که معماری آن عصر به این نیاز داد و پیشینه و جایگاه تکیه ها و نمایش خان هها در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. بنای تکیه دولت تهران به عنوان نمونه موردی این پژوهش، مورد تحلیل فضایی و کالبدی معماری قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


 Abtahi, Seyed alireza; Kamrani Far, Ahmad and Sharifinia, Maedeh (2011) "Tekie Dowlat and its Functions,"
Sokhan-E-Tarikh, (12) 63-80.
 Aminzadeh, Behnaz (1999) "Hosseinie-ha and Takaya As Expression of Iranian Cities Identity," Honar-Ha-Ye-
Ziba, (6) 55-66.
 Arianpour, Yahya (1993) From Saba to Nima, Zavvar Presss, Tehran.
 Bozorgnia, Zohreh (2005) "Takaya in Historic Urban Texture of Babol City", Ketab-E-Mah-E-Honar, (83)
120-128.
 Curzon, George Nathaniel (1970) Iran and Iran’s Case, Translated by Vahid Mazandarani,Bongah-E- Tarjome
Va Nashr, Tehran.
 Elgar, Hamed, (1980) Role of the Pioneer Spirituality in Mashrootiat Movement, Translatede by Abolqasem Seri,
Tous Press, Tehran.
 Etesam, Iraj (1995) "Comparative Study of Contemporary Architecture and Urban Development in Iran and
Europe," Second Congress on Architecture and Urban Development History in Iran, Vol.3, Teharn: Organization
of Cultural Heritage Press.
 Forugh, Mahdi (1965) "Tekie Dowlat", Honar Va Mardom, (29) 7-10.
 Ghaffari, Farrokh (1996) Tekie and Show Halls in Tehran, Technical Consulting Organization in Tehran, Tehran.
 Greene Wheeler Benjamin, Samuel (1984) Iran and Iranians, Translated by Rahim Rezazadeh Malek, Golbang
Press, Tehran.
 Hedayat, Mahdigholi (1984) Memories and Risks, Zavvar Press, Tehran.
 Hemati Rad, Marzie, Safayee Pour, Hadi and Motevalli Emami, Hadi (2012) "Duality of Takaya and Schools in
Safavid Era/ A Look into Architecture of Mirfendereski Tekie", Ettelaat-E-Hekmat-Va-Marefat,(74) 39-44.
 Karla, Serna (1984) People and Iranian landmarks, Translated by Gholamreza Saeidi, Nashre No Press,
Tehran.
 Khosravi, Mohammad Bagher (1998) "Iranian Architecture in Qajar Era", Art Journal, (26) 120-138.
 Kouhestani Nejad, Masoud (2008) "An Introduction to State Tekiehs of Qajar Era," Theater Journal, (42) 113-
116.
 Mansourifard, Mohsen (1996) Congress on History of Architecture and Urban Development of Iran, 7-12.
 Mashhoun, Hasan (1971) Iran’s Religious Music, Takht e Jamshid: Celebration Intitution of Shiraz Calture.
 Mashhoun, Hasan (2009) History of Persian Music, Nashr-E-No Press, Tehran.
 Mostofi, Abdollah (2005) My Autobiography or Qajar’s Social and Administrative History, Zavvar Press, Tehran.
 Najmi, Naser (1996) Tehran’s Darolkhelafe in Hundred Years Ago, Arghavan Press, Tehran.
 Ojhen, Oben (1983) Iran Today, translated by Aliasghar Saeidi, Zavvar Press, Tehran.
 Orsolle, Ernest (1973) Le Caucase et la perse, translated by Ali Asghar Saeidi, Zavvar Press, Tehran.
 Pourmand, Hasan Ali and Lezgi, Habibollah (2008) "Tekie Dowlat", Ketab-E-Mah-E-Honar, (124) 4-13.
 Pourrahim, Houshang (2002) "Embellishment of Tekie-Ha in Moharram", Iran Azin, (18).
 Rahgani, Rouhangiz (1998) History of Iranian Music, Pishro Press, Tehran.
 Riyahi, Mohammad Amin (1968) "Fine Arts in Iran", Journal of Honar va Mardom, (71).
 Sarikhani, Majid (2005) "Archeological Evaluation of Architecture in Qajar Era," Jelve-Ye-Honar, (25) 4-15.
 Shahri, Jafar (1991) Old Tehran, Moein Press, Tehran.
 Soltanzadeh, Hossein (1996) Classic Architecture, Cultural Researches Office, Tehran.
 Yousefzadeh, Ameneh (2008) "A Glance at Music in Qajar Era", Iran Name Magazine, (67) 453-468.
 Zoka, Yahya (1970) History of Tehran Royal Citadel Buildings and Guide of Golestan Palace, National Heritage
Association Press, Tehran.