نظام تحول درهنر معماری اسلامی آسیای مرکزی

نویسنده
دانشیار گروه علمی هنر، دانشگاه پیام نور، دکتری تخصصی پژوهش هنر
چکیده
معماری اسلامی، عناصر زیبایی شناسانه معماری را با آموزه های اصیل معنوی و الهی در خود جای داده است؛ البته این هنر با توجه به تحولات هر دوره ومنطقه، دارای شاخصه های متفاوتی می شود که بوسیله این ویژگی هااز دیگر دوران جدا می شود. این نوشتار، معماری اسلامی آسیای مرکزی و تحولات آن را در ابتدای سده شانزدهم/دهم تا اواخر سده هفدهم/یازدهم مورد توجه قرار داده است و در این راستا به بیان فشرده تاثیر اوضاع سیاسی‌، اجتماعی ‌و فرهنگی آسیای مرکزی در دوران یاد شده، می پردازد.

از معضلات عمده که مانع پیشرفت پژوهش در معماری اسلامی می شود، می توان به عدم دسترسی به همه بناهای عمده تاریخی اشاره نمود. برای گزینش نمونه ها ی مورد بحث در این مقاله بر برخی گونه های پراهمیت معماری اسلامی هم چون مدارس و مساجد تاکید شده است.

روش این پژوهش با توجه به نوع نگاه علمی آن و همچنین ابعاد اجتماعی دوران فوق الذکر، تاریخی تحلیلی می باشد.

هدف اصلی مقاله:

1- مطالعه تحولات هنر معماری اسلامی و ویژگی های آن در آسیای مرکزی قرون شانزدهم و هفدهم/دهم و یازدهم.

سوال اصلی مقاله:

1- شباهت ها و تفاوت های بارز میان آثار هنر معماری اسلامی در آسیای مرکزی قرون شانزدهم و هفدهم/دهم و یازدهم چیست؟

دستاوردهای پژوهش نشان می دهد در آسیای مرکزی سده شانزدهم/دهم استفاده از روش های سنتی متاثر از دیدگاه های عرفان اسلامی و همچنین روش های نوین، بیشتر در ساخت مساجد و مدارس کاربرد داشته ولی در بناهای عمومی، بیشتر تمایل بر ساخت بناهایی با روش نوین بوده است.

در نیمه دوم سده شانزدهم/دهم، در تزیینات از مواد نسبتاً ارزان‌ و کم‌زحمت تزیینی مانند گچ سفید و رنگ استفاده شده است.

به طور کل، معماری سده هفدهم/یازدهم در آسیای میانه دچار رکورد گردید و بیشتر به تزیینات بناها توجه نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Mahdavinejad, Mohammadjavad(2004). Wisdom of Islamic Architecture: Recognition of Iranian Islamic Architecture Principles, HONAR-HA-YE-ZIBA, (: .66-57 (19 63 ,58))
Falamaki, Mohammad Mansour(1992). Development of Architecture in Iran and West Experiences, Tehran, Faza, :(24)
Mahdavinejad, Mohammadjavad(2003). Islamic Art, Challenges with New Horizons and Contemporary Beliefs, HONAR-HA-YE-ZIBA, (29) : .32-23 (12)
Ettinghausen, Richard. Grabar, Oleg(2007). Islamic Art And Architecture, Tr Dr Yaqub Ajand, Tehran,:(4)
Hillenbrand, Robert (2001)Islamic Architecture: from Function , and Meaning, Translate by Dr. Ayat Allahzadeh Shirazi, Tehran, Rozaneh. : (31)
Mosaheb, Gholamhossein (1966). The Persian Encyclopedia, Tehran, Frankline-Amir kabir , : (252)
Zomorshidi, Hossein (2010). Decoration and Architectural Motifs in Iran and Turan, Ganjineh (Vol3), Tehran, Farhangestan Honar, : (39-38)
Hasan, Zaki Muhammad (1984). Iranian Crafts in islamic period, Tr Mohammad ali Khalili,Teran,Eghbal, : (104)
Browne,k Edward Granville (1966). A literary history of Persia, Tr Rashid Yasemi, Vol(4), Tehran, Ebne sina. : (17)
Eghbal ashtiani& Bagher Agheli (2001). History of Persia in Islamic period, Tehran,Namak, :(-581 ,574-573 ,556-555 582 .582)
Curzon, GN(1892). Persia and the Persian Question, London, :(98)
Khonji, Fazlollah ibn Ruzbehan(1976). Mehman -name-ye bokhara Tehran, Bon-gah-e Tarjome va Nashre Ketab , :(45-44)
Vaez Kashefi, Fakhaldin Ali ebn Hosse-in(1978). Rashahat Eynol Hayat Vol(1), Tr Aliasghare Moeenian, Bonyad Nikookari Nooriani, :(39-37)
Dehbashi, Mehdi . Mir-Bagheri, Ali –Asghar (2005). The History of Mysticism, Tehran, Samt.
Viatkin,V.L & Shoyokh Jooybari (1927). Articles Collection, Tashkent, : (15)
Pugachenkova, Galina Anatolevna. Kha-kimov Akbar (1993). The art of central Asia, Tr Nahid Karim Zandi, Tehran, Veza-rate Farhang va Ershad Eslami, :(Introduction,3,4,4,3,4,3,3)
Motrebi Samarghandi, Soltan Mohammad (1998). The Original Version of jah-angir, Qom, Ayatollah Marashi Library, : (610 ,124-123)
Blair, Sheila S , (1996). art and architecture in central Asia in Uzbeks Period , Tr Ardeshir Eshraghi, Iran Shenakht No(,(14 102,103,104,108,108):)
Pugachenkova, Galina Anatolevna. (1962). Notes Architecture and Art of Uz-bekistan, Articles Collection, Tashkent, : (210-194)
Hillenbrand, Robert(1998). Islamic architecture: form, function, and meaning, Tr Iraj Etesam, Tehran, Sherkat-e Pardazesh va Barname Rizi Shahri, : (,289 ,290 ,214 291,89,288,292,290,290)
Iraida Borodina Traslated by Arthur Shkarovsky-Raffe, (1987). Central Asia: Gems of 9th19-th Century Architecture Moscow, Planeta Publishers. : (123,122,139)
Pugachenkova, Galina Anatolevna,(2008). Chefs - d’auvre d’architecture,de I’ASIE CENTERAL, Tr Davood Tabaee, Tehran, Fahangestan honar, : (,19 90,219,218,3,91,175)
Hill, Derek & Grabar, Oleg (2007). Islamic Architecture and its decoration A. D. -800 1500, Tehran, Elmi Farhangi. : (25)
David vich, E.A. Mokhtarof,A.M (1969). Safehat History of Hesar, Doshnbe. : (25)
25- Monshi, Mohammad Yusof,(2001). Taz-kere ye Moqimxani-historical cultural and social course of …events, Tr Fereshte
Sarafan,Tehran, Miras-e Maktoob.
Vambery, Armin (2001). History of Bukha-ra: from the earliest times to the present , Tr Mohammad Rohani, Tehran, Sorush, : (335)
Amir Ahmadian, Bahram (2006). Samar-ghand, Institute of Iran and Eurasia Status (IRAS), Vol(2) Winter.: (87)
Blair, Sheila S . Bloom, Janathan M (2003). Islamic art and architecture in Iran and central Asia, Tr Mohammad Moosa Hash-emi Golpayegani, Tehran, Vezarate Far-hang va Ershad Eslami.: (69)
O’Kane, Bernard (1997). Mosques in Iran and Centeral Asia, Tr Abdollah Baradaran, Faslnameh Honar. :(152,142-124)
Chuvin, Pierre & Degeorge, Gerard (2001). Samarcande, Boukhara.Khiva, Flammari-on, Paris.: (47)
Pugachenkova, Galina Anatolevna. Rempel, L. E,(1965). Ozbekistan Art History, Moscow.: (361-360)