فنآوری‌های بومی قنات و نقش آن در معماری پایدار (بررسی موردی: شهر یزد)

نویسندگان
1 دانشیار جهاد دانشگاهی، عضو گروه برنامه ریزی شهری پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی
2 دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
احداث و بهره‌گیری از قنات بستر تاریخی و تمدنی گسترده‌ای را معرفی می‌کند که قرون متمادی در فلات مرکزی ایران رواج داشته و منشاء تحولاتی بوده است.

قنات علاوه بر مبانی تکنیکی و زیباشناسی اوج هنر توسعه‌گری ایرانی را علاوه بر بستر زمین در لایه‌های زیرین زمین به منصه ظهور رسانده است.

بررسی این پدیده شگرف در پیش و بعد از اسلام در ایران منشاء ایجاد بناها و ابنیه‌ای شده است که بازتابی از اعتقادات و ارزشهای مادی و معنوی را معرفی و منتقل می‌کند. این ارزش در لایه های شکلی و محتوایی جامعه و بالاخص شهرسازی و معماری بازتاب یافته است و سبک زندگی را معرفی می کند که معرفت و جهان بینی را با نظم نوین همساز و هم آورا می سازد.

این تحقیق از این نظر مفید است که اطلاعات مختصر‌ی از تاریخ شکل‌گیری قنات و تأثیر این پدیده شگرف بر پایداری جوامع انسانی را مورد واکاوی قرار داده است

هدف از این تحقیق شناخت کارکرد قنات در فلات مرکزی ایران به عنوان یکی از فنآوریهای بومی بوده و تأثیر فرهنگی آن در ایجاد برخی ابنیه عام المنفعه مانند: آب انبار، حمام و پایاب که در ارتباط تنگاتنگ با قنات شکل می‌گیردرا مورد واکاوی قرار خواهد داد. که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و میدانی اطلاعات گردآوری شده و بررسی می‌گردد.

نتیجه تحقیق مشخص میکند، قنات بعنوان یکی از فنآوری های بومی شریان حیاتی و زیرساخت شکل‌گیری شهرها را تعیین نموده است. به نحوی که سازماندهی شهرها و نیز بناهای عام‌المنفعه که ریشه در فرهنگ و سنت‌های تاریخی-مذهبی ایران داشته نقش قنات را در توسعه بناها نشان می‌دهد. همچنین قنات کارکردی چند منظوره داشته؛ برخی از قنوات صرفاً برای کشاورزی ایجاد شده و برخی دیگر برای شرب و بعضاً نیز پس از گذر از داخل شهر و طراوت بخشی به محلات به مصرف کشاورزی می‌رسیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Mirshokrayi, M. Ensan Ab Dar Iran )Human, water in Yazd), Ganjineh Melli Ab Pub. ; Tehran; 2003
Mussavi Bojnurdi, K. The Great Islamic Encyclopedia, Encyclopedia center Pub.; Vol. 1; Tehran; 1988
Quran karim, Sura Qaaf)11-9), Sura Furqan)48,49), Sura Baqarah)25), Sura Yunes)9), Sura Qashieh)12), Sura Maedeh(99), Sura En’am)99).
Gheissari, m.the persian garden: its origin and development,delawer,usa;1975
Zamani, E. And others Recognition and Analyses. of the Persian Gardens’ Elements with Respect to Ethical Principles, Bagh Nazar Magazine, Vol. 11; Tehran; 2009 .
Sadr Haj Seyed Javadi, A. And Others.Tashayo’ Encyclopedia, Taher Islamic Foundation Pub. ; Vol. 13; Tehran; 2009.
The Noble Qur’an,trans:Elahi Ghomshei, M., Dar-al-Fekr pub.; Tehran; 2002
Afshar,I. Yadgārhā-ye Yazd)Yazd monuments), AnjomaneAsaareMelli )National heritage society) Pub.; Vol. 5, Tehran; 1986
Mo’ein, M. Mo’ein Persian Dictionary; Didgah Pub.; 2nd ed.; Tehran; 2003
Lemton, AKS .Land owner and farmer in Iran )trans: Manuchehri A) ; Elmi va Farhangi Pub. ; 4th ed.; Tehran; 1983
Gubler, H. Qanats, a technique to gain the water, )trans:Sarvqad Moghaddam A. and Papoli Yazdi M. H.), Astane Ghods Razavi Pub. ; Mashhad; 2000
Jahanfar, J. Ab Dar Iran -E-Qadim )Water in the ancient Iran), Sokhan-E-DaneshjuPub.;NO. 4 & 3; Tehran; 2004
BastaniParizi, M. AzPārizTā Paris )From Pariz to Paris), Khorram pub.; 8th ed.; Tehran; 2002
Behniya ,A. Qanat Bibliography, Yazd Regional Water Authority Pub.; Yazd; 2000 15- PapoliYazdi,M. H. Taft Qanats, Papoli pub. ; First ed.; Mashhad; 2009
Ne’mati, Z. Qanats’ role inYazd city organizing, Art and architecture university of Yazd; 2010
Memarian G, Seyri Dar Memari MemariAbAnbarhaye Yazd )Architecture of Underground Cistern in Yazd), Elm-o-Sanat Pub.; Tehran; 1993
Pirnia, M. K, And GholamhosseinMemarian )ed.). AshnāyiBāMemariEslāmi Iran )Introduction to Islamic Architecture ofIran), Elm-O-Sanat Pub.; Tehran; 1993
Al-Halabi Al-Shafe’ei A. Al-Sirah Al-Halabiya, DārEhyā Al-Tarath Al-Arabi; Beirut; 1979
Muhammad ‘Abd Al-Sattar O. Madina AlIslamiya )The Islamic City), )trasn: Cheraghi A.). ; Amir Kabir Pub.; Tehran; 1953
Fakhar Tehrani, F. Architecture of Iran in Islamic Period “bathes”, Ministry of Culture & Islamic Guidance, accompanying Jahade Daneshgahi Pub. ; Tehran; 2007
Kiani M. Y.,Memari-E-Iran:Dore-Eslami )Architecure of Iran -islamic period), Jahade Daneshgahi Pub.; Tehran; 1987
Mollazade, K, And Mohammadi, M. The encyclopedia of historical buildings in the Islamic period “Public Buildings”, Islamic Culture and Art Institute; Tehran;2000
Fallahfar, S. the Dictionary of Iranian Traditional Architecture, Kamyab pub. ;Tehran; 2000
Farshad, M. The History of Engineering in Iran, Neishaboor foundation Pub.; 2nd ed.; Tehran; 1983