باز اندیشی در مفهوم شهر اسلامی؛ تحلیلی پیرامون برداشت های مختلف از مفهوم شهر اسلامی و تبیین ضرورت خوانش اخلاقی

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسنده
گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
اهداف: در دهه‌های گذشته مقالات و کتب متعددی پیرامون مفهوم "شهر اسلامی" هم توسط محققان مسلمان و هم توسط مستشرقین غربی به رشته تحریر در آمده است. برخی مفهوم شهر اسلامی را متناسب با اقتضائات زمان معاصر نمی‌دانند و در مقابل برخی از لزوم توجه بیشتر به آن سخن می‌گویند. هدف از این مطالعه در مرحله اول دسته‌بندی و تحلیل خوانش‌های مختلف از شهر اسلامی و در مرحله دوم بازاندیشی در این تعریف مبتنی بر اقتضائات کنونی جوامع مسلمان بود.

ابزار و روش‌ها: مطالعه حاضر ماهیتی توصیفی- تحلیلی و اکتشافی دارد. روش جمع‌آوری اطلاعات برآیندی از مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه‌های عمیق با صاحب‌نظران این حوزه در داخل و خارج از کشور بود که در مقایسه با هم مورد بحث، تحلیل و نقد قرار گرفت. این مطالعه ابتدا به دسته‌بندی و مقایسه بین رویکردهای برون‌دینی و درون‌دینی از مفهوم شهرهای اسلامی پرداخت. یافته دیگر این مطالعه افزودن خوانشی درون‌دینی به خوانش‌های قبلی از شهر اسلامی بود. در این راستا به موازات بررسی مطالعات مختلف پیرامون شهر اسلامی، لایه‌های مختلف تفکر اسلامی نیز مورد بررسی قرار گرفت و با خوانش‌های موجود تطبیق داده شد.

نتیجه‌گیری: در نتیجه‌گیری مطالعه حاضر به این سئوال پاسخ داده شد که تکیه بر کدام یک از ابعاد اندیشه اسلامی بیشتر با نیازهای جامعه امروزی در حوزه شهرسازی متناسب است؟. با توجه به تحلیل‌هایی که در مطالعه بیان شد تاکید بر رویکرد اخلاقی بیش از سایر رویکردها می‌تواند پاسخگوی اقتضائات کنونی شهرها در جوامع اسلامی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Marçais W. Islam and urban life. Rep Sess Acad Inscr B-Lett. 1928;72(1):86-100. [French] [DOI:10.3406/crai.1928.75567]
Mukhopadhyay U. Defining 'Islamic' urbanity through a trans-regional frame. Asian Rev World Hist. 2015;3(1):113-35. [DOI:10.12773/arwh.2015.3.1.113]
Aldous G. The Islamic city critique: Revising the narrative. J Econ Soc Hist Orient. 2013;56(3):471-93. [DOI:10.1163/15685209-12341315]
Lapidus IM. The separation of state and religion in the development of early Islamic society. Int J Middle East Stud. 1975;6(4):363-85. [DOI:10.1017/S0020743800025344]
Hourani A, Stern SM, editors. The islamic city: A colloquium. Philadelphia: University of Pennsylvania Press; 1970. [link]
Raymond A. Islamic city, Arab city: Orientalist myths and recent views. Br J Middle East Stud. 1994;21(1):3-18. [DOI:10.1080/13530199408705589]
Abu-Lughod JL. The Islamic city-historic myth, Islamic essence, and contemporary relevance. Int J Middle East Stud. 1987;19(2):155-76. [DOI:10.1017/S0020743800031822]
AlSayyad N. Cities and caliphs: On the genesis of arab muslim urbanism. Westport: Greenwood Press; 1991. [link]
Alsayyad N. The study of Islamic urbanism: An historiographic essay. Built Environ. 1996;22(2):91-7. [link]
Nasr SH. Traditional Islam in the modern world. London: Kegan Paul International; 1987. [link]
Nasr SH. Islamic art and spirituality. London: State University of New York Press; 1990. [link]
Burckhardt T. Fez: City of Islam. Cambridge: Islamic Texts Society; 1992. [link]
Burckhardt T. Art of Islam: Language and meaning. London: World of Islam Festival Publishing Company Limited; 1976. [link]
Hakim BS. Arabic-Islamic cities: Building and planning principles. London: KPI; 1986. [link]
Mortada H. Traditional Islamic principles of built environment. 1st Edition. Abingdon: Routledge Curzon; 2003. [DOI:10.4324/9780203422687]
Naghi Zadeh M. Thinking on the nature of Islamic city. J Stud Iran Islam City. 2010;1(1):1-14. [Persian] [link]
Pourahmad A, Mousavi S. The social nature of an Islamic city. J Stud Iran Islam City. 2011;1(2):1-11 [Persian] [link]
Pourjafar MR, Pourjafar A, Safdari S. Various types of Islamic city and pointing out to defining the major aspects of ideal Islamic city. J Res Islamic Archit. 2015;3(3):1-17. [Persian] [link]
Ardalan N. The sense of unity: The sufi tradition in persian architecture. Chicago: University of Chicago Press; 1973. [link]
Akkach S. Cosmology and architecture in premodern Islam: An architectural reading of mystical ideas. Albany: State University of New York Press; 2005. [link]
Pirnia MK. Understanding Iranian-Islamic architetcure. 3rd Edition. Tehran: Science and Technology University; 1995. [Persian] [link]
Nadimi H. Kelk-E-Doost: Ten esseys on art and architecture. Isfahan: Isfahan Municipality Cultural and Recreational Organization; 2007. [Persian] [link]
Omer S. Towards understanding Islamic architecture. Islam Stud. 2008;47(4):483-510. [link]
Naghizadeh M. Thinking on the nature of Islamic City. J Islam Iran City. 2010;1:1-14. [Persian]
Falahat S. Building the concept of Islamic city. J Stud Iran Islam City. 2011;1(3):35-45. [Persian] [link]
Alsayyad N. Modelling traditional Islamic cities. Mimar. 1992;12(43):26-33. [French] [link]
De Planhol X. The world of Islam. 2nd Edition. Ithaca: Cornell University Press; 1959. [link]
Sartipipour M. Origins of Islamic art in TIitus Burckhardt's thinking. Soffeh. 2008;17(46):91-100. [Persian] [link]
Amoli SH. Asrar al-shariah, atwar al-tariqah and anvar al-haqiqah. Tehran: Cultural Researches and Studies Institution; 1983. [Arabic] [link]
Zolfaghari A. The relationship between the rate of religiosity and religiosity type. Soc Sci. 2010;17(49):67-103. [Persian] [link]
Elmi G. Introduction to relegios theory of Morteza Motahari. MAQALAT VA BARRASIHA. 2004;36(4):61-73. [link]
Pazuki, Sh. The revival of Ghazali's Ihya Olum al-Din and the necessity of its revival in our time. 2009;6(4):37-49. [Persian] [link]