Physical-spatial typology of out-of-town caravanserais on the historical road network of Isfahan to Ray and Saveh based on the spatial composition of the architectural plan

Document Type : Original Research

Authors
Tooraj Khosravijavid 1
Shahryar Nasekhian 2
Hamidreza Jihani 3
1 Ph.D. Researcher, Architectural and Urban Conservation Faculty, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associte Professor, Architectural and Urban Conservation Faculty, Art University of Isfahan
3 Associate Professor, Center for Documenting and Studies of Architecture and Restoration, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Iran,
10.48311/bsnt.2025.1015
Abstract
Aims: The purpose of this article is to study the caravanserais in this area and present architectural plan patterns for suburban caravanserais on the historical road network from Isfahan to Rey and Saveh based on the spatial composition of the room with the stable.



Methods: The data collection method of this research is based on field observations and impressions, library studies, examination of architectural documents and maps of caravanserais, and study of aerial images. The analysis method is based on interpretive, historical, and comparative approaches. The method of obtaining information is inductive reasoning. 60 caravanserais have been identified in this area. From the above statistical population, 13 caravanserais have been selected as study samples. The selection of these samples was purposeful and non-probability.



Findings: The research findings indicate that some caravanserais are very similar and were built in the same period of time and their typologies are also similar to each other, which is due to the existence of a single organization and a common architect and designer, and as a result, their architectural plans and details are similar. In the statistical population of this study, 13 types and architectural patterns of caravanserais were identified based on the study of their architectural plans.



Conclusion: There are some similarities and differences among caravanserais in the research samples. Caravansers that are on a common historical path with common cultural, social and historical characteristics often have similar architectural features, so this characteristic can be used to intervene in them.

Keywords

Subjects

آقایی‌مهر معین، میرهاشمی‌نسب‌آستانه سیدصادق، دانشجو خسرو، خیاط زنجانی محمد. ﺗﻨﺎﻇﺮ ﺟﻠﻮهﻫﺎی ﻧﻮر در اﻧدیشهﻫﺎی ﺳﻬﺮوردی و ﻣﻌﻤﺎری دوره ﺻﻔﻮیه. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۷؛ ۸(۲):۱۲۳-۱۳۱. [Article]
Emami A, Sarbazzadeh M, Abedi M.H, Candy M. Geometric pattern and spatial structure of -Iranian plain caravanserais, with emphasis on Khorasan plain caravanserais. Quarterly Bulletin of Great Khorasan. 2022 March. 12(45), p.1-16. https://doi.org/10.22034/jgk.2022.308508.0 [Article] [DOI]
اردبیلچی ایلقار، حقیر سعید، مظاهریان حامد، خاقانی سعید. مطالعه‌ی اسناد سازمان‌های بین‌المللی در تدوین رویکردهای طراحی میان بافت تاریخی در دوران معاصر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱):۶۶-۸۹. [Article]
Sepidnameh H, Salehi Kakhaki A. Sassanid-Islamic Caravanserais of Southwest Iran: A Case Study (Mohammad Abad Caravanserai in Kohgiluyeh Region). International Journal of Iranian-Islamic Studies. 2021 June. 11(2) .p. 119-149. https://doi.org/10.30484/jii.2021.2831.1044 [Article] [DOI]
اسدی ساروی سیدمحسن، ایزانلو مهدی، سیدعلی پور سیدخلیل. تدوین راهبردهای توسعه پایدار گردشگری در مناطق کویری شمال شرق استان کرمان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛ ۱۲(۲):۹۴-۷۴. [Article]
Rahimi Jafari F, Raie H, Mohammad Moradi A. Architectural Reinterpreting of Tarlab Qom Historical Caravanserai. Journal of Applied Arts .2024 November. 3(3), p. 45-62. https://doi.org/10.22075/aaj.2024.31781.1193 [Article] [DOI]
اسماعیل زاده پریسا، مختاری طالقانی اسکندر، اصغرزاده علی. تحلیلی بر سازه های چوبی شیبدار در ساختمان‌های صنعتی شمال ایران مربوط به دوران پهلوی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛ ۱۲(۱): ۱۴۵-۱۲۸. [Article]
Lotfalikhani E, Danaeinia A. Typology Architecture of the Stone Caravanserais of the Seljuk Period in Qom Province. International Journal of Applied Arts Studies .2017 July .2(1). P.1-17. Available at: http://www.ijapas.ir/index.php/ijapas/article/view/82 [Article]
امانی مصطفی، ایرنه دل موناکو آنا، ننچینی دینا. تحلیل امکان کاربرد نظریه گوستاوو جووانونی به عنوان الگوی اقدام در بافت قدیمی و کهن شهر تاریخی تبریز. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳(۴):۱-۲۴. [Article]
Rehro Mehrabani S, Nouri S. Comparative analysis of Safavid era caravanserais in Kermanshah province from a typological perspective in order to present the influential physical components. Journal of Islamic Art Studies. 2023 December. 19(47) p. 675-688. Doi: 10.22034/ias.2023.379601.2134. Available at: https://www.sysislamicartjournal.ir/article_166612.html?lang=en [Article]
باصولی, مهدی, درخش, سعیده. بررسی کارکردهای کاروانسراهای ایرانی با رویکردی منظرین. منظر, 1400; 13(54): 28-37. doi: 10.22034/manzar.2020.228329.2062 [Article]
Andaroodi E , Andres F. Advanced Classification of Architecture Heritage: A Corpus of Desert on Rout Caravanserais. International journal of architectural heritage. 2018 December. 14(3) .p.433-456. https://doi.org/10.1080/15583058.2018.1547801 [Article] [DOI]
باصولی, مهدی, درخش, سعیده. بررسی کارکردهای کاروانسراهای ایرانی با رویکردی منظرین. منظر, 1400; 13(54): 28-37. doi: 10.22034/manzar.2020.228329.2062 [Article]
Kiani MY, Klais V. List of Iranian caravanserais (Volumes I and II). Tehran: Publications of the Iranian Cultural Heritage Organization. 1994 May. Available at: https://lib.ut.ac.ir/site/catalogue/1036749 [Article]
بهرامی پناه امیر، امیرزاده دانا الناز. جلوه های پایداری در معماری ایران؛ نمونه مطالعاتی: خانه مینایی تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۰؛۱۱(۲):۱۰۰-۸۶. [Article]
Attarian K, SafarAli Najar B. Defining Sustainability Characteristics for Residential Buildings in Hot and Humid Climate (Case Study: Traditional Houses of Ahwaz). Naqshejahan - Basic Studies and New Technologies of Architecture and Planning. 2018 Dec 10;8(3):161-170. [Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.23224991.1397.8.3.3.9 [Article]
ثواقب جهانبخش، نجفی علی آبادی فردین. نقش صفویان در رشد کاروانسراها. فصلنامه تاریخ. مهر 1391؛ 7(26). [Article]
Bolouhari S, Barbera L, Etessam I. Learning Traditional Architecture for Future Energy-Efficient Architecture in the Country; Case Study: Yazd City. Naqshejahan - Basic Studies and New Technologies of Architecture and Planning, 2020 Sep 10;10(2):85-93. [Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.23224991.1399.10.2.3.1 [Article]
حسینی واجاری مصطفی، مرادی نسب حسین، بهزادنسب مرتضی، نیکخواه شهمیرزادی محمود، سلطانی مجید. بررسی تطبیقی عملکرد حرارتی سایبان‌های چندلایه با هندسه‌های پیچیده در نمای دو پوسته. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳; ۱۴ (۴) :۱۲۵-۱۵۶. [Article]
Amirhajlu S, Saghaei S. Quarterly Journal of Iranian Art history in Islamic period. 2024 Aug 1(1). P. 165-188. Doi: 10.22080/HPAI.2024.4625. Available at: https://hpai.journals.umz.ac.ir/article_4625.html [Article]
خسروی محمدباقر، بمانیان محمدرضا، سیفیان محمدکاظم. نقش هویت ساز قاعده لاضرر در شکل گیری الگوی معماری اسلامی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۲؛۳(۱):۳۰-۱۹. [Article]
Siroux M. Iranian Caravanserai and Small Buildings on the Roads. (A. Behnam, translator) Tehran: National Organization for the Preservation of Antiquities of Iran Publications.1949. Available at: https://lib.ut.ac.ir/site/catalogue/217590 [Article]
دنبلی سارا، کلانتری‌خلیل‌آباد حسین، آقاصفری عارف. ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی ﻫﻮیت ﻣﻨﻈﺮ ﺷﻬﺮی در ﺷﻬﺮﻫﺎی ایراﻧﯽ- اﺳﻼﻣﯽ، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۷؛۸(۴):۲۳۰-۲۲۳. [Article]
Hillen Brand R. Islamic Architecture (Fifth Edition). (B. Ayatollahzadeh Shirazi, translator). Tehran: Rozeneh Publications . 2010. Available at: https://lib.ut.ac.ir/site/catalogue/510865 [Article]
رحمانی هیوا، پورزرگر محمدرضا. بازشناخت ماهیت فضای معماری معاصر در میراث ایران زمین براساس خوانش فضای تغزل (فضای آشکار و پنهان) شعر حافظ. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱): ۳۵-۴۷. [Article]
Khosravi Javid T, Valibeig N. A Comparative Study of Qalah Sangi Parand and Haj Kamal Caravanserais on the Way to the Silk Road: A Solution for Retrieving the Lost Parts. Journal of Revitalization School. 2024 Oct . 2(3). p. 6-17. Available at: http://jors-sj.com/article-1-28-en.html [Article]
صدر امیرحسین, علی پور رضا, محمودی مریم, رسولی عنبر زهرا. بررسی نوزمین‌ساخت پهنه گسل کاروانسرا بر پایه الگوهای ریخت‌زمین‌ساختی و فرکتالی حاکم بر شمال نوبران، شمال‌باختر ایران. جغرافیا و مخاطرات محیطی, 1400; 10(4): 1-23. doi: 10.22067/geoeh.2021.69902.1044 [Article]
Kavian M, Gholami G. A study of the evolution of the architecture of courtyard caravanserais in central Iran. Quarterly Journal of Athar. 2017 April .37(75). P. 49-66. Available at: http://journal.richt.ir/athar/article-717-1-fa.html [Article]
قائم گیسو. تاثیر معماری باغ های متقدم ایران بر معماری باغ های متاخر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۶؛۷(۳):۷۸-۶۳. [Article]
Mohammadzadeh M, Farkish H . A study of the typology of vernacular architecture to achieve the principles of designing residential buildings in the Masheh neighborhood, Kish Island. Quarterly Journal of Islamic Architecture Research. 2011 Winter 9(33) p. 66- 81. Doi: 10.52547/jria.9.4.1. Available at: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1186-fa.html [Article]
کاظمی الهام، خجسته قمری محمد امین، درس خوان رسول، صالحی پروانه. بررسی نقش فضاهای مربوط به مراسم های مذهبی در شهر اسلامی با تاکید بر اجرای مراسم محرم (نمونه موردی: تیمچه مظفریه تبریز). نقش جهان-مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. 1396؛7(4): 84-99. [Article]
Memarian G, Dehghani Tafti M. In search of a new meaning for the concept of type and typology in architecture (case study: the hall-shaped house of Taft). Quarterly Journal of Housing and Rural Environment. 2018 November .162(37). p. 21-38. Doi: 10.22034/37.162.21. Available at: http://jhre.ir/article-1-1519-fa.html [Article]
متقی ملیکا، نوروز برازجانی ویدا، دهباشی شریف مزین. نقش تغییر کاربری در شبکه فضای میانوند و دینامیسم شهری؛ نمونه موردی: خانه‌های تاریخی تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۰؛ ۱۱(۲): ۲۷-۴۸. [Article]
Pourjafar M, Amini M, Varzaneh EH, Mahdavinejad M. Role of bazaars as a unifying factor in traditional cities of Iran: The Isfahan bazaar. Frontiers of Architectural research, 2014 Mar 1;3(1):10-9. https://doi.org/10.1016/j.foar.2013.11.001 [Article] [DOI]
محمدزاده رحمت، جوانرودی کاوان. بازطراحی فضاهای جمعی و خصوصی مسکن در ساختار شهر ایرانی - اسلامی مطالعه موردی مجتمع بهارستان ۲ سنندج. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۵؛ ۶(۲):۳۶-۴۷. [Article]
Jeyhani H. R, Saberi S. Architectural Typology of Mosques in the Historical Bazaar of Kashan. Two Quarterly Journals of Kashan Studies. 2023. Winter 15(2) .p. 65-100. Doi: 10.22052/kashan.2022.246005.1039 [Article]
مشهدی ابوالقاسم شیرازی مهدی، دیبا داراب. تحلیل الگوهایی غیرشکلی پلان بناهای مسکونی با ارزش شهر تهران در دهه های ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱; ۱۲(۳):۱۲۱-۹۷. [Article]
Mahdavinejad M, Mashayekhi M, Bahrami M. Mosque Design Patterns in Contemporary Architecture. Journal of Islamic Architecture Research. 2015 Winter. 2(4); P. 3-19. Available at: http://jria.iust.ac.ir/article-1-107-fa.html [Article]
مظاهریان حامد، کی نوش امیرمهدی، کی نوش آریا. توسعه درونزای شهری و باززنده سازی هویت شهری معماری اسلامی ایران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۶؛۷(۱):۱۲-۱. [Article]
Zarghami E, Fatourehchi D. Architectural impacts of traditional houses as an Iranian-Islamic Cultural Identity on Iranians Mental Health Outcomes. Naqshejahan - Basic Studies and New Technologies of Architecture and Planning. 2018 Mar 10;7(4):30-46. [Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.23224991.1396.7.4.6.7 [Article]
نوری عبداله، دانشجو خسرو. نقش طبیعت در سازگاری محیط با مخاطب در فضاهای اداری شهر همدان. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛ ۱۴(۲):۵۷-۹۸. [Article]
Bakhshi J . Pictures of Baqer Abad Caravanserai in Qom. 2014 January. Self- published work. Available at : Kouchaki M, Mahdavinejad M, Zali P, Ahmadi S. Magnet-based Interactive Kinetic Bricks. Aulikki Herneoja Toni Österlund Piia Markkanen Oulu School of Architecture University of Oulu. 2016:213. [Article]
یزدانی مائده، انصاری مجتبی، پورجعفر محمدرضا. آزمایشگاه زنده شهری به مثابه روشی برای گذار فرهنگی به معاصرسازی پایدار؛ نمونه موردی: محله جماران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱؛ ۱۲(۱):۴۰-۲۰. [Article]
Talebi H, Modiri M, Tarhani F. Prioritize Components of Tourism Development in Iran with Fuzzy Hybrid MCDM Approach Case Study: Iran Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization. Journal of Tourism Planning and Development. 2017 May 22;6(20):94-114. [Article]
یوسف وند یونس، پرویز احمد، میری فرشاد. بنای موسوم به «تپه‌زاغه» در شهرستان رومشکان (استان لرستان)؛ کاخ یا کاروانسرا؟. پژوهش های باستان شناسی ایران. اسفند 1400؛ 11(31): 53-80. شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2021.22295.2192 [Article]
Ball W. Some rock-cut monuments in southern Iran. Iran. 1986 Jan 1;24(1):95-115. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/05786967.1986.11834322 [Article]
Garmroudi AA. An Investigation on Interior Spaces Related to Ornamentations (Based on Material) of Selected Spatial Houses of “Kashan”(IRAN) in QAJAR Period (19th) (Master's thesis, Eastern Mediterranean University (EMU)-Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ)). http://i-rep.emu.edu.tr:8080/xmlui/handle/11129/3283 [Article]
http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-59374-fa.html