دوره 14، شماره 3 - ( 1403 )                   جلد 14 شماره 3 صفحات 62-43 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Abedini H, Ayvazian S, Diba D. Explaining the Theoretical Model for the Role of Architecture in Enhancing the Physical Qualities of Public Spaces as Contemporary Urban Heritage. Naqshejahan 2024; 14 (3) :43-62
URL: http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-75267-fa.html
عابدینی حامد، آیوازیان سیمون، دیبا داراب. تبیین مدل نظری جایگاه معماری در ارتقاء کیفیت‌های کالبدی فضاهای عمومی به‌مثابه میراث شهری معاصر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. 1403; 14 (3) :43-62

URL: http://bsnt.modares.ac.ir/article-2-75267-fa.html


1- پژوهشگر دکتری معماری دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خاتم، تهران، ایران.
2- استاد دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران، و استاد گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خاتم، تهران، ایران ، ayvasimon@yahoo.com
3- استاد دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران، و استاد گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خاتم، تهران، ایران
چکیده:   (1130 مشاهده)
اهداف: فضاهای عمومی شهری که در تجربه­های قرن اخیر شهرسازی ایران شکل‌گرفته‌اند، بخشی از حافظه تمدنی معاصر و بستر زیست اجتماعی شهری پس از تحولات مدرنیته هستند. معماری به عنوان یک مؤلفه شهری، پیوسته جایگاهی مؤثر بر کیفیت فضاهای عمومی و ارتقاء مدنیت در آن ­ها داشته که در دهه­های اخیر به دلایلی نظیر غلبه بعد اقتصادی فضا و فرهنگ مصرف­ گرایی، این نقش کمرنگ شده است. هدف این پژوهش ارائه مدلی نظری در جهت تبیین جایگاه معماری در ارتقاء کیفیات کالبدی فضاهای عمومی است.

روش ­ها: پژوهش در قالب منطق پارادایمی اثبات­گرایی، رابطه علت و معلولی میان عناصر معماری و کیفیات کالبدی فضای عمومی را بررسی کرده و با روشی توصیفی-تحلیلی به ارائه طرح نظری منسجم در این ارتباط می­ پردازد.

یافته ­ها: نظام کالبدی شهر در سه مقیاس کلان، میانی و خرد مورد خوانش قرار می­گیرد. مقیاس خرد مربوط به چگونگی ایفای نقش معماری در کیفیت کالبدی فضاهای عمومی است. این نقش معماری از طریق پنج دسته کلی از عناصر کالبدی یعنی پیکره، توده و فضا دیالکتیک درون و بیرون، اندازه فضا، و مؤلفه‌های فضا صورت پذیرفته که به‌طور مستقیم بر سه دسته کلی از کیفیات کالبدی فضاهای عمومی یعنی ماهیت عناصر (دسترسی و انعطاف­پذیری)، روابط میان عناصر (محصوریت، پیوستگی، تحرک) و سکانس­بندی (توالی، سلسله­مراتب، و تضاد و تباین) تأثیر می­گذارد.

نتیجه ­گیری: معماری و فضای عمومی دو میراث مهم شهری معاصر هستند که در نظمی هم­پیوند بر یکدیگر تأثیرگذارند. بیان هویت شهر، در گرو برقراری نسبتی متناسب و صحیح بین نظام کالبدی معماری و کیفیت زیست اجتماعی در شهر است.
 
متن کامل [PDF 1611 kb]   (332 دریافت)    
نوع مقاله: پژوهشی اصیل | موضوع مقاله: معماری اسلامی ایرانی پیشرو
دریافت: 1403/12/14 | پذیرش: 1403/3/12 | انتشار: 1403/8/11

فهرست منابع
1. ابرقویی فرد، حمیده، منصوری، سیدامیر، مطلبی، قاسم. مروری روایی بر نظریه‌های مرتبط با مفهوم فضای عمومی در شهر. باغ نظر. 1401؛19(116): 85-102. [Article]
2. اردبیلچی ایلقار، حقیر سعید، مظاهریان حامد، خاقانی سعید. مطالعه‌ی اسناد سازمان‌های بین‌المللی در تدوین رویکردهای طراحی میان بافت تاریخی در دوران معاصر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱):۶۶-۸۹. [Article]
3. امیرکیایی سیدمهدی، مفیدی شمیرانی سیدمجید، مهدوی نژاد محمد جواد، رییس سمیعی محمدمهدی. طراحی به روش واسازی و الگويی برای معماری زيستسازگار. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست. 1398؛21(12): 277-289. [Article] [DOI]
4. ایراندوست کیومرث، غلامی زارچی مصطفی، فائزی سید فرزین. تحلیل فضای عمومی مردم سالار به منظور ارتقاء مشارکت مردم (مطالعه موردی: شهر یزد). جغرافیا و توسعه فضای شهری. 1398؛6(2): 171-193. [Article]
5. ایزدپناه محبویه، حبیبی میترا. تحلیلی بر تعارضات مراکز خرید بزرگ ‌مقیاس شهر تهران از منظر منفعت عمومی. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 1400؛14(35): 257-274. [Article]
6. ایمانی نادیه، عرب سلغار، ندا. تبیین چارچوب مفهومی منظر مدنی. باغ نظر. 1399؛17(88): 51-60. [Article]
7. بهنوا بابک، رئیسی نافچی مهدی. آسیب‌شناسی شیوه‌های متداول اسکان موقت و نقش نیمه-پیش‌ساختگی بر ایجاد الگویی کارا. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱):۱-۱۶. [Article]
8. پرویزی الهام، مهدوی نژاد محمدجواد، بمانیان محمدرضا. بررسی نحوه کیفیت ورود فناوری در تاریخ معماری مدرن. معماری و شهرسازی آرمان شهر. 1394؛8(15):1-14. [Article]
9. پورباقر سمیه. رویکردی طراحی مبنا به معماری سرآمد: تعامل هویت بومی و فناوری‌ها نوظهور. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳(۴):۱۱۱-۱۴۰. [Article]
10. پورجعفر علی، رنجبر احسان، خرمی علی. تببین مدل نوین کیفیت های طراحی شهری فضاهای شهری زیرزمینی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۶; ۷ (۳) :۹۴-۷۹. [Article]
11. پورجعفر محمدرضا، تقوایی علی اکبر، معروفی سکینه. جایگاه فضاهای "مذهبی اسلامی" در طرح های توسعه شهری معاصر (بررسی طرح جامع تهران و طرح های تفصیلی ۵ منطقه از تهران). نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۱؛۲(۱):۳۰-۱۹.
12. پورجعفر محمدرضا، دهقانی فهیمه. نقش بازآفرینی مناظر فرهنگی بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندی نمونه موردی: مجموعه زندیه شیراز. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۰؛۱(۱):۹۴-۸۱. [Article]
13. پورزرگر محمدرضا. چشم انداز پساکرونا و زندگی دوباره پایدار برای کارخانه قند و شکر کهریزک. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۰؛۱۱(۴):۹۵-۷۹. [Article]
14. پورزرگر محمدرضا، عابدینی حامد. تبیین مولفه‌های معاصرسازی و ارتقای کیفی بافت هم‌جوار امامزاده صالح(ع). نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۹؛۱۰ (۱) :۶۳ -۷۴ [Article]
15. پورزرگر محمدرضا، عابدینی حامد. خوانش هندسه پنهان در شهر تاریخی و تاثیر تحول مدرن بر آن؛نمونه موردی: سبزه‌میدان، تهران. نقش جهان – مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۳۹۹؛۱۰ (۳) :۲۳۱-۲۳۸. [Article]
16. پورزرگر محمدرضا، عابدینی حامد، اعتمادی سید علی. نقش‌آفرینی مؤلفۀ «خیابان» بر روند‌ تجد‌د‌گرایی و توسعۀ تهران نمونه مورد‌ی خیابان لاله‌زار. باغ نظر. 1399؛17(91): 5-16. [Article]
17. تابان محسن، پورجعفر محمدرضا، بمانیان محمدرضا، حیدری شاهین. تعیین الگوی بهینه حیاط مرکزی در مسکن سنتی دزفول با تکیه بر تحلیل سایه دریافتی سطوح مختلف حیاط. باغ نظر. 1393؛10(27): 39-48. [Article]
18. تدین کیا، مهدوی نژاد محمدجواد، شاهچراغی آزاده. کاربرد الگوریتم‌های ریاضی پیشرفته در یکپارچه‌سازی فرآیند طراحی معماری. معماری و شهرسازی پایدار. 1400; 9(1): 1-12. [Article]
19. حبیبی میترا، برزگر سپیده. معیارهای ضرب آهنگ کاوی زندگی روزانه در تولید اجتماعی فضای شهری با تکیه بر تجارب پژوهشی. صفه. 1397؛28(2): 47-64. [Article]
20. حسینی زهراالسادات، اسلامی سیدغلامرضا، اعتصام ایرج. تاثیر حضور آسمان در فضای معماری بر بهداشت و سلامت روان انسان و کاهش جرم. نشریه طب انتظامی. 1400؛10(4): 281-288. [Article]
21. حکیمیان پانته‌آ، لک آزاده. واکاوی انسجام کالبدی بازار تاریخی شهر ایرانی، مطالعه تطبیقی بازارهای تاریخی کرمان و شیراز. نامه معماری و شهرسازی. 1398؛11(23): 111-130. [Article]
22. حنایی غزاله، دیبا داراب، عابدینی حامد. ترجمان فضایی تسامح قدرت در اصفهان عصر صفوی (مطالعة موردی: پل الله‌وردی‌خان). باغ نظر. 1400؛18(98): 21-32. [Article]
23. خلیقی نینا، پورجعفر محمدرضا. بررسی نظری مفهوم دلپذیری در مقیاس مطالعات فضای شهری با کمک روش تحلیل محتوا (نمونه منتخب: مطالعات بازه زمانی 1998-2020). دانش شهرسازی، 1401؛6(1): 120-138. [Article]
24. دانش جابر، پورجعفر محمدرضا، نقی زاده محمد. تبیین تجلیات حیاء در فضای شهری. هویت شهر. 1402؛2 (17): 65-80. [Article]
25. دانشمندی محسن، تیزقلم زنوزی سعید، میرشاهزاده شروین. بررسی و تحلیل وضعیت معاصرسازی بناهای معاصر (۱۳۲۰ الی ۱۳۴۵) در کلانشهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴ (۱): ۹۰-۱۰۸. [Article]
26. دیبا داراب. مروری بر معماری معاصر جهان و مسأله هویت. هنرهای زیبا. 1374؛ 1(1): 57-46. [Article]
27. ذوالفقاری طهرانی مهدیه، مهدوی نژاد محمدجواد، منصوری بهروز، انصاری مجتبی. (1401). توسعة زیست‏ سازگار در جغرافیای دارای میراث طبیعی؛ نمونة مطالعاتی: روستای گردشگری ابیانه. پژوهشهای جغرافیای انسانی. 54(2):479-498. [Article] [DOI]
28. رحمانی هیوا، پورزرگر محمدرضا. بازشناخت ماهیت فضای معماری معاصر در میراث ایران زمین براساس خوانش فضای تغزل (فضای آشکار و پنهان) شعر حافظ. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱): ۳۵-۴۷. [Article]
29. رهبر مرتضی، مهدوی نژاد محمدجواد، بمانیان محمدرضا، دوائی مرکزی امیرحسین. تبیین پارامترهای پایداری محیطی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی. معماری و شهرسازی پایدار. 1398؛ 7(2):169-182. [Article]
30. زمانیان سیده مهسا، لطیفی محمد، مهدوی‌نژاد محمدجواد. خوانش الگوهای اقلیمی در نمای خانه‌های ایرانی - اسلامی. بنیان های حکمی-فلسفی هنر ایرانی. 1402؛2(1): 16-29. [Article] [DOI]
31. زندیه مهدی، مهدوی نژاد محمدجواد. پساکرونا: درس هایی از تاثیر کووید ۱۹ بر حضور سالمندان در فضاهای باز جمعی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱; ۱۲ (۴) :۱-۲۱. [Article]
32. سیفیان محمد کاظم. قاعده لا ضرر و رعایت آن در اصول معماری و شهرسازی اسلامی. هنرهای زیبا. 1377؛ 3(0).: 73-77‎. [Article]
33. سیفیان محمدکاظم. نصوح دینی و نقش انسان در معماری مسجد. هنرهای زیبا. 1379؛ 8(0): 100-108. [Article]
34. صدری کیا سمیه، بمانیان محمدرضا، انصاری مجتبی. کیفیت ادراک معنای فضا با دریافت نور روز. هویت شهر، 1397؛12(3):1-18. [Article]
35. طغرایی ابوالفضل، رنجبر احسان، کاظمی عباس. تبیین جایگاه فضای عمومی شهری در دو انگاره مصرف فرهنگی و تولید اجتماعی فضا. دانش شهرسازی. 1401؛6(2): 101-130. [Article]
36. عابدینی حامد، آیوازیان سیمون. تحلیل جایگاه گذرهای تاریخی در ساختار فضاهای عمومی شهر (مورد مطالعاتی: گذر درخونگاه تهران). منظر. 1401; 14(59): 74-87. [Article]
37. فراش خیابانی،مریم، پرتوی پروین. واکاوی ماهیت دگرفضاهای شهر تهران (محدوده مرکزی) با تاکید بر زمینه فرهنگی. نشریه هنرهای زیبا. معماری و شهرسازی، 1400؛26(1): 17-29. [Article]
38. فردپور سارا، مهدوی نژاد محمدجواد، دولت¬آبادی فریبرز. معاصرسازی مفهوم اصالت معنایی در معماری نمای شهری تهران (مطالعه موردی: نماهای دوره پهلوی اول و دوم). هویت شهر. 1401؛2 (16): 5-16. [Article]
39. قندچی آرش، بهزادپور محمد، کلانتری میترا. بررسی ضرورت و جایگاه میانجی حسّی در مبادی سامانه ادراک انسان مبتنی بر نظریه علامه طباطبایی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛ ۱۴(۳):۱-۲۸. [Article]
40. قندچی آرش، بهزادپور محمد، کلانتری میترا. کارکرد سامانه اعتبار و عملکرد معماران طراح؛ با تاکید بر دستگاه ادراکی مورد نظر علامه طباطبایی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳(۴):۲۵-۴۸. [Article]
41. کریمی کیهان، معتضدیان فهیمه، موذن سجاد، چشمه قصابانی مریم. خوانش وجوه ناملموس میراث معماری صنعتی با تمرکز بر سیلوی تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱):۱۰۹-۱۳۶. [Article]
42. لطیفی محمد، مهدوی نژاد محمدجواد، دیبا داراب. منطق اجتماعی فضا در مسکن بومی قاجار اصفهان. مطالعات جامعه شناختی شهری. 10(37): 161-186. [Article]
43. لطیفی محمد، مهدوی‌نژاد محمدجواد. چارچوب عملیاتی برای رایانش یکپارچه در طراحی معماری انرژی- فرم کارا؛ نمونه مطالعاتی: مسکن اصفهان. گفتمان طراحی شهری - مروری بر ادبیات و نظریه های معاصر. ۱۴۰۲؛ ۴ (۲) :۱۲۰-۱۳۵. [Article]
44. لطیفی محمد، مهدوی‌نژاد محمدجواد. ریاضیات فضا و تجلی وحدت در مسکن بومی اصفهان (دورۀ قاجار). مطالعات میان‌رشته‌ای معماری ایران. 1401؛1(1): 1-16. [Article] [DOI]
45. لطیفی محمد، مهدوی‌نژاد محمدجواد. ریاضیات فضا و تجلی وحدت در مسکن بومی اصفهان (دورۀ قاجار). مطالعات میان‌رشته‌ای معماری ایران. 1401؛1(1): 1-16. [Article] [DOI]
46. لطیفی محمد، مهدوی‌نژاد محمدجواد. معاصرسازی الگوی مسکن بومی اصفهان بر پایۀ تحلیل روابط غیرشکلی پلان، نمونۀ موردی: خانۀ جنگجویان. مطالعات معماری ایران. 1401؛ 11(21): 185-203. [Article] [DOI]
47. لطیفی محمد، مهدوی‌نژاد محمدجواد، یاناکونه جولیانا، پیمنتا دو واله کلارا. الگوی معماری اسلامی آینده با خوانش مبانی طراحی در مسکن بومی قاجار. مطالعات هنر اسلامی. 1400؛ 18(42): صفحه 327-42. [Article]
48. مالک کاوکانی علیرضا، مظفر فرهنگ، وفامهر محسن. کاربرد هندسه معناگرا و تزئینات حُسن‌محور در شبستان مساجد، نمونه‌های موردی؛ مساجد ارزشمند معاصر ایران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۳؛۱۴(۱):۱۷-۳۴. [Article]
49. مشهدی ابوالقاسم شیرازی مهدی، دیبا داراب. داده‌کاوی غیرشکلی و معاصرسازی ساختار پلان مسکونی با استفاده از شبکه هوش مصنوعی؛ نمونه موردی: بناهای منتخب تهران در فاصله دهه ۳۰ تا دهه ۵۰ شمسی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛ ۱۳(۲): ۱۲۵-۱۴۴. [Article]
50. مشهدی ابوالقاسم شیرازی مهدی، دیبا داراب، مهدوی نژاد محمدجواد. معاصرسازی اقتصادمبنا و حفظ میراث معماری معاصر راهکارهایی برای اقدام در بناهای مسکونی دهۀ 30 تا 50 شمسی. باغ نظر. 1402؛ 20(126): 69-80. [Article] [DOI]
51. منصوری رضا، افراسیابیان شقایق‌. بازخوانی میراث معاصر تهران و الگویابی برای هویت شهری در معماری و شهرسازی. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳ (۴): ۱۴۷-۱۸۰. [Article]
52. منصوری رضا، نصر طاهره. مطالعه بازدید مجازی از سایت در درکِ ارزش های معمارانه توسط دانشجویان؛ نمونه مطالعاتی: ساختمان بهرنز هنرستان فنی تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۱; ۱۲(۳) :۱۴۰-۱۲۲. [Article]
53. مهدوی نژاد محمدجواد. در جستجوی معماری سرآمد: ظرفیت های معماری معاصر ایران برای تبدیل به میراثی برای آینده. معماری و شهرسازی آرمان شهر. 1395؛9(17):129-138. [Article]
54. مهدوی نژاد محمدجواد. نسبت مفهومی نظریه معماری سرآمد با سایرجریان های هویت گرا در کشورهای در حال توسعه. رهپویه حکمت هنر. 1401؛ (1)1 : 27-38. [Article] [DOI]
55. مهدوی‌نژاد محمدجواد. گفتمان معماری سرآمد: الگویی برای نقد آثار معماری معاصر. هویت شهر. 1396؛11(2):53-67. [Article]
56. نادری هادی، حناچی پیروز، مظاهریان حامد. چهارچوب فرآیند ارزیابی میراث معماری معاصر و بررسی آن در آثار ایران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی. ۱۴۰۲؛۱۳ (۱) : ۱۲۳-۱۴۱. [Article]
57. نوری الهام. فضاهای مفصلی، راهکاری در پایداری معماری. نشریه علمی اندیشه معماری. 1400؛5(9): 120-134. [Article]
58. نیلی ریحانه، دیبا داراب، مهدوی نژاد محمدجواد، شاهچراغی آزاده. ارزیابی کیفیت احیای میراث صنعتی معاصر ایران با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)؛ مطالعه موردی: انبار کتان تهران. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست. 1396. [Article]
59. وحیدبافنده مانا، وحیدبافنده ملیکا، ایمانی شاملو جواد. شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر شکل‌گیری فضاهای شهری مطلوب برای زنان با استفاده از روش فراتحلیل. زن در توسعه و سیاست. 1402؛21(4): 975-998. [Article]

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.