داده‌کاوی ساختار فضایی مسکن بومی قاجار؛ نمونه موردی: خانه جنگجویان اصفهان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
محمد لطیفی 1
داراب دیبا 2
1 گروه معماری، دانشکده عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خاتم، تهران، ایران
چکیده
اهداف: فضا هسته اولیه و اصلی در چگونگی رخدادهای اجتماعی و فرهنگی است. همچنین ارتباط بین فعالیت و فضا بیش از آن که در خصیصه‌های فضا به‌صورت انفرادی قابل تعریف باشد در ارتباطات موجود بین فضاها و نیز ارتباطات بین مخاطبان و تعاملات اجتماعی قابل درک و تعریف است. این پژوهش سعی دارد ضمن آشنایی با نظریه گراف و مبانی افزونه اسپیس‌سینتکس، با تشریح روابط ریاضی آن به ارزیابی معماری دوره قاجاریه پرداخته و رابطه بین همنشینی فضاها را در نمونه‌ای از خانه‌های قاجاریه اصفهان (خانه جنگجویان) مورد ارزیابی قرار دهد.

روش‌ها: روش به‌کارگرفته‌شده در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با راهبرد نمونه موردی است؛ که برای کمی‌کردن آن از افزونه گرس‌هاپر و اسپیس‌سینتکس بهره گرفته شده است. پژوهش پیش رو برای اولین بار به معرفی ارزش کنترل در فضا می‌پردازد که دلالت بر تطبیق‌پذیری فضا به‌عنوان یکی از شاخص‌های انعطاف‌پذیری دارد.

یافته‌ها: حیاط به‌عنوان نفوذپذیرترین فضا دارای بالاترین قابلیت در ایجاد انسجام فضایی و از بیشترین میزان کنترل بر دیگر فضاها برخوردار است و در نقطه مقابل فضاهای خدماتی از کمترین میزان انعطاف‌پذیری برخوردار است.

نتیجه‌گیری: قرارگیری حیاط در لایه‌های میانی و ارتباط آن با فضاهای واسط از جمله راهروها، پلکان، فضاهای تقسیم‌کننده نقشی بی‌بدیل برای آن خلق کرده و منجر به انعطاف‌پذیری آن در پیکره‌بندی فضایی شده است؛ در حالی که در خانه‌های معاصر، قرارگیری حیاط در لایه‌های ابتدایی از اهمیت آن کاسته و این نقش به دیگر فضاها واگذار شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Shahidi M, Bemanian MR, Almasifar N, Okhovat H. A study on cultural and environmental basics at formal elements of Persian gardens (before & after Islam). Asian Cult Hist. 2010;2(2):133-47. [Link] [DOI:10.5539/ach.v2n2p133]
Haghighatbin M, Ansari M. Persian garden's symbolism during Islamic period and its relation to religious believes. Naghsh-e Jahan. 2014;4(1):47-55. [Persian] [Link]
Medghalchi L, Ansari M, Bemanian MR. Spirit of place in Persian garden. Bagh-e Nazar. 2014;11(28):25-38. [Persian] [Link]
Haghighatbin M, Ansari M, Zabihian S. Howard's and Safavid's garden cities' principles (a comparative study). Naghsh-e Jahan. 2012;2(1):67-78. [Persian] [Link]
Pourjafar M, Taghvaei A, Bemanian MR, Sadeghi AR, Ahmadi F. Effective environmental aspects of public spaces formation to achieve successful aging with emphasis on elderly preferences of Shiraz. Iran J Ageing. 2010;5(1):22-34. [Persian] [Link]
Pourjafar M, Mahmoudinezhad H, Ansari M. Promotion of environmental security and reduction of urban crimes with emphasis on CPTED approach. Int J Ind Eng Prod Manag. 2008;19(6):73-82. [Persian] [Link]
Mahdavinejad MJ. Creativity and innovative educational process in architectural design. Honar-haye Ziba. 2005;(21):57-66. [Persian] [Link]
Mahdavinejad MJ. Education of architectural criticism. Honar-haye Ziba. 2005;(23):69-76. [Persian] [Link]
Mahdavinejad MJ. High-performance architecture: search for future legacy in contemporary Iranian architecture. Armanshahr Architect Urban Dev. 2017;(17):129-38. [Persian] [Link]
Mahdavinejad MJ. Discourse of high-performance architecture: a method to understand contemporary architecture. Hoviatshahr. 2017;11(2):53-67. [Persian] [Link]
Nejad Ebrahimi A, Pourjafar M, Ansari M, Hanachi P. Value and its relation with intervention approach in the historical & cultural relics. Maremat & Me'mari-e Iran. 2014;1(6):79-98. [Persian] [Link]
Sobhiyah MH, Bemanian MR, Kashtiban YK. Increasing VFM in PPP power station projects-Case study: Rudeshur gas turbine power station. Int J Proj Manag. 2009;27(5):512-21. [Link] [DOI:10.1016/j.ijproman.2008.07.002]
Mahdavinejad MJ. Dilemma of prosperity and technology in contemporary architecture of developing countries. Naghsh-e Jahan. 2014;3(2):36-46. [Persian] [Link] [DOI:10.1016/j.ijsbe.2014.06.003]
Samadzadeh Yazdi S, Ansari M, Bemanian MR. Environment sustainability through adaptive reuse (case study: industrial heritage of Iran). Naghsh-e Jahan. 2019;9(1):67-77. [Persian] [Link]
Diba D. Contemporary architecture of Iran. Architect Design. 2012;82(3):70-9. [Link] [DOI:10.1002/ad.1406]
Mahdavinejad MJ, Shahri S. Contemporization of Tehran traditional architecture by parametric algorithm. Hoviatshahr. 2015;8(20):31-44. [Persian] [Link]
Hajian M, Tajer AS, Mahdavinejad MJ. The influence of courtyard on the formation of Iranian traditional houses configuration in Kashan. Armanshahr Architect Urban Dev. 2020;13(30):43-55. [Persian] [Link]
Rahbar M, Mahdavinejad MJ, Bemanian MR, Davaie Markazi AH, Hovestadt L. generating synthetic space allocation probability layouts based on trained conditional-GANs. Appl Artifi Intell. 2019;33(8):689-705. [Link] [DOI:10.1080/08839514.2019.1592919]
Siadatian S, Pourjafar M. Testing the application of "Justified Plan Graph"(JPG) in Iranian-Islamic architecture case studies: Rasoolian House in Yazd and a House in Masooleh. Naghsh-e Jahan. 2015;4(3):27-39. [Persian] [Link]
Mahdavinejad MJ, Zia A, Larki AN, Ghanavati S, Elmi N. Dilemma of green and pseudo green architecture based on LEED norms in case of developing countries. Int J Sustain Built Environ. 2014;3(2):235-46. [Link] [DOI:10.1016/j.ijsbe.2014.06.003]
Mahdavinejad MJ, Hosseini SA. Data mining and content analysis of the jury citations of the Pritzker Architecture prize (1977-2017). J Architect Urban. 2019;43(1):71-90. [Link] [DOI:10.3846/jau.2019.5209]
Fallahtafti R, Mahdavinejad MJ. Optimisation of building shape and orientation for better energy efficient architecture. Int J Energy Sector Manag. 2015;9(4):593-618. [Link] [DOI:10.1108/IJESM-09-2014-0001]
Moulaei MM, Pilechiha P, Shadanfar A. Optimization of window proportions with an approach to reducing energy consumption in office buildings. Naghsh-e Jahan. 2019;9(2):117-23. [Persian] [Link]
Pilechiha P, Mahdavinejad MJ, Pourrahimian F, Carnemolla P, Seyedzadeh S. Multi-objective optimisation framework for designing office windows: quality of view, daylight and energy efficiency. Appl Energy. 2020;261:114356. [Link] [DOI:10.1016/j.apenergy.2019.114356]
Zandieh M, Mahmoodzadeh Kani I, Hessari P. Building Information Modeling (BIM); a model for improving the design process. Naghsh-e Jahan. 2017;7(2):71-8. [Persian] [Link]
Kia A, Mahdavinejad MJ. Interactive form-generation in high-performance architecture theory. Int J Architect Urban Dev. 2020;10(2):37-48. [Link]
Kasraei MH, Nourian Y, Mahdavinejad MJ. Girih for domes: analysis of three Iranian domes. Nexus Netw J. 2016;18:311-21. [Link] [DOI:10.1007/s00004-015-0282-4]
Hosseini SB. Restoration, Conservation from Meaning to Form. Honar-haye Ziba. 2000;(6):90-9. [Persian] [Link]
Habraken NJ. Type as a social agreement. In: Proceedings of the 3rd Asian Congress of Architects; 1988 Nov; Seoul. [Link]
Mahdavinejad MJ, Mansourpour M, Masoudinejad M. Leading role of climate in outlining contemporary architecture (case study: Dezfool Houses in Qajar Era). Hoviatshahr. 2016;10(2):61-74. [Persian] [Link]
Soheili J, Rasouli N. A comparative study of the architectural space syntax of Caravansaries Qajar era (case study: Caravansaries Qazvin and Kashan). Hoviatshahr. 2016;10(2):47-60.[Persian] [Link]
Lee JH, Ostwald MJ, Gu N. A Justified Plan Graph (JPG) grammar approach to identifying spatial design patterns in an architectural style. Environ Plann B Urban Anal City Sci. 2018;45(1):67-89. [Link] [DOI:10.1177/0265813516665618]
Lee JH, Ostwald MJ, Gu N. A Combined plan graph and massing grammar approach to Frank Lloyd Wright's Prairie Architecture. Nexus Netw J. 2017;19(2):279-99. [Link] [DOI:10.1007/s00004-017-0333-0]
Hillier B. Space is the Machine, a configurational theory of architecture space syntax. Cambridge: Cambridge University Press; 2007. [Link]
Fakouri Moridani F, Safari H. Evaluation of the vitality of Lahijan's institute for the intellectual development of children and young adults using space syntax. J Geogr Spatial Justice. 2018;1(1):64-80. [Link]
Emami T. Restoration and renovation of valuable historical houses in Esfahan (reflection on obstacles and problems). J Urban Dev Organ Haft Shahr. 2009;2(27, 28):20-7. [Persian] [Link]